بهترین مثالش مسأله ی حرکت و سرعت است. اگر ما دو حرکت داشته باشیم، یکی
با سرعت ده کیلومتر در ساعت و دیگری با سرعت صد کیلومتر در ساعت، اینها هر
دو حرکتند. ولی آیا از این دو حرکت، اولی که ده کیلومتر در ساعت است حرکت
است و دومی که صد کیلومتر در ساعت است حرکت است بعلاوه ی یک چیز دیگری
که به آن اضافه شده است؟ یعنی آیا یک چیز دیگری غیر از حرکت در اینجا وجود
پیدا کرده است؟ وقتی که آن بُطؤ و این سرعت را درنظر می گیریم آیا در اینجا یک
امر علاوه ی بر حرکت پیدا شده است که نامش «سرعت» است؟ آیا یک چیز دیگری
به حرکت ضمیمه شده است؟ یا آن یک درجه از حرکت است و این هم یک درجه
از حرکت است؟ .
مجموعه آثار شهید مطهری . ج10، ص: 492
یا عکس قضیه درست است؟ یعنی صد کیلومتر در ساعت حرکت است و ده
کیلومتر در ساعت حرکت است با یک مخلوط، مثلاً مخلوطی از سکونات؟ بگوییم
این هم با همان سرعت صد کیلومتر در ساعت حرکت می کند ولی این زمانی را که
طی می کند نُه قسمت از آن را ساکن است و یک قسمت از آن را دارد حرکت می کند،
منتها ما به چشم نمی بینیم والاّ او با همان سرعت حرکت می کند. آیا آن که در یک
ساعت صد کیلومتر طی می کند در تمام این شصت دقیقه حرکت می کند و این که در
شصت دقیقه ده کیلومتر می رود نُه دهم (910) از این شصت دقیقه را سکون دارد ولی
ما توجه نداریم؟ یا نه، هیچ سکونی در کار نیست؛ این حرکتِ خالص است، آن هم
حرکت خالص است؟ واضح است که هیچ سکونی در کار نیست؛ هر دو حرکت
خالص است. آن در حرکت بودنش بر این مزیت دارد نه اینکه در غیرحرکت بر این
مزیت داشته باشد.
قدما برای تفهیم مطلب مثال به نور را ذکر می کردند که البته مثال ساده ای است
اگرچه مثال عامیانه ای است. می گفتند که اگر ما نور شدید و نور ضعیف داشته باشیم
هر دو در نور بودن با یکدیگر شریکند ولی درعین حال نور شدید با نور ضعیف فرق
می کند. فرقش در چیست؟ آیا نور شدید نور است با یک مخلوطی و نور ضعیف نور
خالص است؟ یا نور شدید نور خالص است و نور ضعیف نور است با مخلوط
دیگری؟ می گفتند هیچ ضرورتی ندارد که چنین بگوییم. نور ضعیف تماماً نور است
نه مخلوطی از نور و غیر نور؛ نور شدید هم تماماً نور است نه مخلوطی از نور و غیر
نور؛ درعین حال اینها با یکدیگر اختلاف دارند و اختلافشان به شدت و ضعف است
(که البته این مطلب که در مورد نور گفته می شود فقط به عنوان مثال می شود از آن
استفاده کرد ولی از نظر واقعیت اینچنین نیست) .