علم واجب الوجود به اشیاء قطعاً نمی تواند علم انفعالی باشد. اگر چنین باشد،
معنایش این است که اول اشیاء وجود داشته باشند و چون اشیاء وجود دارند،
همان طور که ما اشیاء را احساس می کنیم، واجب الوجود هم آنها را به نحوی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج8، ص: 319
احساس کند و درک نماید. این به دلایلی برای واجب الوجود محال است و نمی شود
که او به اشیاء علم انفعالی داشته باشد و علمش متأخر از معلوم باشد.
علم واجب الوجود به اشیاء قهراً علم فعلی خواهد بود. این علم فعلی را ما در
اینجا در مقابل انفعالی به کار می بریم، یعنی علمی که اول آن علم وجود دارد و سپس
به واسطه ی وجود علم، معلوم وجود پیدا می کند. بعد باید وارد بشویم در این که چرا
علم واجب الوجود به اشیاء علم فعلی است؟ ما قبلاً علم واجب الوجود به ذاتش را
بیان و تصویر کردیم که آن علم چگونه است. اکنون چگونگی علم واجب الوجود به
اشیاء را بیان می کنیم و می گوییم که چگونه واجب الوجود قبل از اشیاء علم به اشیاء
دارد.