به عقیده ی این حكما ماده و صورت [نیز چنین رابطه ای دارند. ] البته صورت اعم از قوه است، شامل صورت جسمیه می شود و شامل صورت نوعیه هم می شود. صورت نوعیه مساوی با قوه است. صورت یعنی آن كه ملاك فعلیت شی ء است، منتها در صورت نوعیه همان قوه است كه مناط فعلیت شی ء است در صورت جسمیه. بنابراین رابطه ی ماده و صورت هم چنین رابطه ای است. كسی نمی تواند بگوید شما می گویید كه این شی ء مركّب از ماده و صورت است؛ من الآن [آن را] می شكنم ببینم كجایش ماده و كجایش صورت است؟ و یا این شی ء را در لابراتوار تجزیه می كنیم، ماده اش را یك طرف می ریزیم، صورتش را یك طرف. نه، چنین نیست. این ماده و صورت اگر وجود داشته باشد با برهان قابل اثبات است؛ و اگر هم وجود نداشته باشد با برهان قابل نفی است. با این حرفها نه اینها قابل اثبات است نه قابل نفی. با لابراتوار نه می شود ثابت كرد تركّب جسم را از ماده و صورت و نه می شود نفی كرد تركب جسم را از ماده و صورت؛ فقط با برهان است كه می شود ثابت كرد یا می شود نفی كرد.

خوب، موجود كه تقسیم می شود به جوهر و عرض، شیخ می گوید: «بنحوین» ؛ یعنی موجود از آن جهت كه دارای ماهیت است، نه اینكه موجود قطع نظر از ماهیت. در واقع ماهیت موجود است كه این تقسیم را می پذیرد. موجود از آن نظر كه دارای ماهیت است منقسم می شود به جوهر و عرض؛ به این تعبیر كه موجود یا وجودش حلول دارد در محل مستقل، یا حلول ندارد؛ اگر حلول دارد عرض است و اگر حلول ندارد جوهر است.