ممكن است كسی بگوید: سعادت عبارت است از نیل كامل به آرزوها. هر كسی
در این جهان یك سلسله هدفها و آرزوهایی دارد و آن آرزوها در افراد مختلف، متفاوت
است. سعادت هر كسی به این است كه به آرزوهایی كه دارد توفیق یابد. شقاوت و
بدبختی این است كه انسان به هیچیك از آرزوهای خود نائل نگردد. در آن میان آن
كسانی كه به تمام آرزوهای خود نائل می گردند از سعادت كامل بهره مندند و آن
كسانی كه به هیچیك از آرزوها نائل نمی شوند بلكه بالعكس اموری به آنها رو
می آورد كه از آنها تنفّر دارند، در شقاوت و بدبختی كامل فرو رفته اند؛ باقی مردم به
نسبت نیل و عدم نیل به آرزوها سعادتمند یا بدبخت و محرومند.
این تفسیر صحیح نیست. هر چند در این تفسیر جنبه ی همه جانبه بودن سعادت تا
اندازه ای رعایت شده است و هر چند این مطلب مورد قبول است كه بین سعادت و
آرزو ارتباط برقرار است امّا نمی توان سعادت را عین نیل به آرزوها دانست، زیرا
اوّلا بشر چیزهایی را آرزو می كند كه می پندارد آن چیزها خوشی و آسایش و سعادت
او را تأمین می كنند، امّا بسیار اتفاق می افتد كه در تمنّی و آرزوی خود اشتباه می كند،
بعد كه به آن می رسد می بیند اشتباه كرده است. محال است كه انسان به سعادت نائل
شود و بفهمد اشتباه كرده است، اما محال نیست بلكه بسیار اتّفاق می افتد كه به
آرزوی خود می رسد و می فهمد اشتباه كرده است. به عبارت دیگر نیل به سعادت
پشیمانی بردار نیست، امّا نیل به آرزو پشیمانی بردار است
(وَ عَسی أَنْ تَكْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ
خَیْرٌ لَكُمْ، وَ عَسی أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ) [1].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج7، ص: 61
یكی از شرایط نیل به سعادت این است كه انسان آرزوهای خود را ضبط و
كنترل كند و چیزهایی را آرزو كند كه حداكثر خوشی و سعادت او را تأمین كند. ارتباط «سعادت» و «آرزو» این است كه آرزو شرط رسیدن به سعادت است؛ یعنی
آرزو برای این جهت به انسان داده شده كه او را به حركت درآورد و به دنبال گمشده ی
سعادت بكشاند. آرزو قوه ی محركه ی ماشین وجود انسان است، نه اینكه سعادت عین
نیل به آرزوست و دنبال سعادت رفتن همان دنبال آرزوها رفتن است و خود آن
آرزوها آزادند كه به هر طرف كشیده شوند و وظیفه ی انسان فقط پیروی از آنهاست.
آرزو مانند مركب سواری است كه هم باید از نیروی آن استفاده كرد و به وسیله ی آن
مسافتها را زیر پا گذاشت و هم باید آن را ضبط و هدایت و كنترل كرد. آرزوها را باید
نظم داد و جلوی پخش شدن و دور و دراز شدن آن را باید گرفت و در مقابل باید سطح
آرزو را بالا برد؛ یعنی از طول و عرض آرزو باید كاست و بر ارتفاع آن باید افزود.
ثانیاً پیدایش آرزو تابع میزان فهم و اطّلاع انسان است. ممكن است امور زیادی
باشند كه سعادت بخش باشند اما انسان به واسطه ی نشناختن و آشنا نبودن با آنها، آنها
را هرگز آرزو نمی كند و نمی خواهد. مثلاً یك طفل از آن نظر كه علم را نمی شناسد و به
فوائد آن آگاه نیست هرگز آن را آرزو نمی كند، آیا می توان گفت چون سعادت نیل به
آرزوست و طفل یا وحشی آرزوی علم ندارد پس علم برای او سعادت نیست؟ !
بسیاری از چیزها را انسان آرزو می كند و سعادت نیست، و بسیاری از چیزها را
آرزو نمی كند در حالی كه سعادت اوست.