در کلمات شیخ سه نکته مخصوصاً قابل توجه است. یک نکته اش را اگر چه
دیگران- امثال حاجی- ذکر نکرده یا بدان اشاره نکرده اند ولی مسلماً مورد
توجهشان بوده است. اما این نکته در کلمات متجددین و فرنگیها رعایت نشده
است. آن نکته همان است که در این سطر آورده است: «أما أن علةالوجود للشی ء تکون
موجودة معه فقد سلف لک و تحقق» علت وجود باید با معلول معیت داشته باشد. در
اینجا منظور علت وجود است نه علت حرکت. آن که در اصطلاح الهیون «علت»
نامیده می شود، علت وجود است؛ این است که امکان ندارد که با معلول تخلل زمانی
داشته باشد. تعاقب میان علت و معلول الهی و ایجادی ممکن نیست. این نکته ای
است که همه ی کسانی که این برهان را ذکر کرده اند حتی متقدمین خودمان بدان توجه 8
مجموعه آثار شهید مطهری . ج8، ص: 35
داشته و نظرشان چنین موردی بوده است، اگر چه آن را ذکر نکرده باشند.