سپس شیخ وارد آن مطلبی می شود که ما قبلاً توضیح دادیم. گفتیم که علم بر دو
قسم است: علم فعلی و علم انفعالی. علم انفعالی آن است که معلوم مقدم بر علم است
و علم حاصل از معلوم است و قهراً عالم متأثر از یک شئ خارجی است. علمهایی
که ما معمولاً از اشیاء داریم علم انفعالی است.
نوع دیگری از علم داریم که آن علم فعلی است. علم فعلی آن جایی است که
نفس صورتی را پیش خود خلق می کند و نقشه ای را طرح می کند و آنگاه براساس
این نقشه معلوم و معقول خودش را ایجاد می کند. در علوم عملی معمولاً این جور
است.