فرضیه ی دیگر این است كه ابعاد را محصول علل خارجی بدانیم، یعنی علل بیرون
از وجود شی ء؛ مثلاً بگوییم اگر این كتاب دارای این ابعاد است، به خود این كتاب
مربوط نیست، صورت جسمیه ی این كتاب این را اقتضا ندارد، یك امر دیگری مثل
صورت نوعیه هم در او چنین اقتضائی ندارد، بلكه مجموع علل خارجی یعنی عللی كه
بر این شی ء احاطه دارند اقتضا كرده است كه این این گونه باشد. به تعبیر دیگر اگر ما
محیط طبیعی را تغییر دهیم، مثلاً حجمش عوض می شود؛ اگر این را ببریم در محیطی
كه فرض كنید تراكم اجسام در آنجا بیشتر باشد، حجمش كمتر می شود؛ اگر در
محیطی ببریم كه تراكم كمتر از این باشد آنوقت حجمش بیشتر می شود، بستگی دارد
به اینكه چقدر تراكم كمتر باشد
[1].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج7، ص: 197
به هر حال این هم خودش نظریه ای است، كه باید ببینیم آیا این نظریه درست
است یا نادرست، و اگر درست است با نظریه ی تخلخل و تكاثف چه نسبتی دارد؟ این هم
اگر درست باشد به یك معنا تأیید تخلخل و تكاثف است؛ یعنی اگر تراكم كمتر باشد
این جسم بر ابعاد خودش می افزاید، پس معلوم می شود كه جسم این امكان در آن
هست كه بر ابعاد خودش بیفزاید.
[1] . - در مورد كسانی كه به ماه رفته اند این نظریه را تأیید كرده اند كه اگر آن لباسهای مخصوص را نپوشند چون جاذبه ی
ماه كمتر است منفجر می شوند.
استاد: بله، همین طور هم هست؛ یعنی این مقدار الآن تقریبا مورد قبول است كه منفجر می شوند؛ البته نه به این معنا كه ابعاد اضافه شود، بلكه مثلاً از نظر خون كه در بدن انسان هست و متناسب است با میزان فشار هوا؛ اگر از
میزان فشار هوا كاسته بشود، آنوقت این خون تمایل به بیرون زدن پیدا می كند و بعد، از تمام مسامات بدن خون
بیرون می زند.