چنین به نظر می رسد كه بعد از شناختن علل خارجی و علل داخلی، رابطه و نسبت آنها با یكدیگر واضح است، زیرا چنانكه دانستیم علل داخلی همان اجزاء تشكیل دهنده ی معلول می باشند، پس عین معلول اند و امّا علل خارجی به وجود آورندگان معلول اند، پس معلول اثر آنهاست؛ و قهراً مباین یكدیگرند؛ یعنی نه علّت داخل در وجود معلول است و نه معلول در وجود علّت داخل است. در مثال معروف نجّار و صندلی، نجّار غیر از صندلی و صندلی غیر از نجّار است.

چیزی كه هست این نكته را باید دانست كه در مصنوعات بشری، فاعل همواره فاعل صورت است نه فاعل مادّه؛ مثلاً نجّار به وجود آورنده ی صورت صندلی یعنی هیأت مخصوص آن می باشد، امّا مادّه ی صندلی كه چوب است اثر و فعل نجّار نیست.

و امّا اینكه در مصنوعات طبیعی چطور است و آن قوایی كه بر طبیعت حكومت می كنند و تغییرات ایجاد می كنند و دائما نو و كهنه می كنند چگونه است، و آیا جهان همواره مادّه ی ثابتی دارد كه قوای سازنده ی جهان فقط تغییر شكل و تغییر فرم و صورت به آن می دهند و یا اینكه حتّی مادّه ی اوّلی جهان نیز مولود همان قوایی است كه صورتها را ایجاد می كنند، و بعلاوه خود آن مادّه ی اوّلی چیست، جملگی مطالبی است كه داستان مفصّلی دارد كه نمی توانیم در اینجا وارد آن بشویم.