«شكل چهارم» آن است كه حد وسط، موضوع در صغری و محمول در كبری باشد، و این دورترین اشكال از ذهن است. ارسطو كه مدوِّن منطق است این شكل را (شاید به علت دوری آن از ذهن) در منطق خویش نیاورده است، بعدها منطقیّین اضافه كرده اند. شرایط این شكل یكنواخت نیست؛ یعنی به دو صورت می تواند باشد، به این نحو كه:

الف. هر دو مقدمه موجبه باشد.

ب. صغری كلّیه باشد.

و یا به این نحو كه:

الف. مقدمتین در ایجاب و سلب اختلاف داشته باشند.

ب. یكی از دو مقدمه كلّیه باشد.

برای احتراز از تطویل، از ذكر مثالهای منتج و عقیم خودداری می كنیم، زیرا هدف ما بیان اصول و كلّیات منطق است نه درس منطق. در اینجا خوب است دو بیت معروفی را كه چهار شكل را تعریف كرده، برای بهتر به خاطر ماندن آنها ذكر كنیم.

هم خوب است بیت معروف دیگری كه شرایط اشكال چهارگانه را با علائم رمز - یعنی با حروف- بیان كرده است برای ضبط نقل كنیم:

علائم رمزی به این شرح است:

م موجبه بودن.

غ صغری.

ك كلّیت.

ب كبری.

خ اختلاف مقدّمتین در ایجاب و سلب.

ین مقدّمتین.

این احدی المقدّمتین (یكی از دو مقدمه) .