شكل اول به نوبه ی خود شرایطی دارد. این كه گفتیم شكل اول بدیهیّ الانتاج
است به معنی این است كه با فرض رعایت شرایط، بدیهیّ الانتاج است. شرایط
شكل اول دوتاست:
الف. موجبه بودن صغری. پس اگر صغری سالبه باشد قیاس ما منتج نیست.
ب. كلی بودن كبری. پس اگر كبری جزئیه باشد قیاس ما منتج نیست.
علیهذا اگر گفته شود: «انسان فلز نیست و هر فلزی در حرارت منبسط می شود»
قیاس عقیم است و مولّد نیست، زیرا قیاس ما شكل اول است و صغرای قیاس، سالبه
است در حالی كه باید موجبه باشد. همچنین اگر بگوییم: «انسان حیوان است، بعضی
حیوانها نشخوار كننده اند» باز هم قیاس ما عقیم است، زیرا شكل اول است و كبری
جزئیه است و حال آنكه كبرای شكل اول باید كلّیه باشد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج5، ص: 93