یكی از علومی كه از جهان خارج وارد حوزه ی فرهنگ اسلامی شد و پذیرش عمومی یافت و حتی به عنوان مقدمه ای بر علوم دینی جزء علوم دینی قرار گرفت، علم منطق است.

علم منطق از متون یونانی ترجمه شد. واضع و مدوَّن این علم ارسطاطالیس یونانی است. این علم در میان مسلمین نفوذ و گسترش فوق العاده یافت، اضافاتی بر آن شد و به سر حدّ كمال رسید. بزرگترین منطقهای ارسطویی كه در میان مسلمین تدوین شد منطق الشفای بوعلی سیناست. منطق الشفاء چندین برابر منطق خود ارسطوست. متن یونانی، ترجمه ی عربی و هم ترجمه های دیگر منطق ارسطو به زبانهای دیگر اكنون در دست است. منطق ارسطو را حنین بن اسحاق ترجمه ی كرد و اكنون عین ترجمه موجود است. محققانی كه به زبان یونانی آشنا هستند و ترجمه ی حنین بن اسحاق را با سایر ترجمه ها مقایسه كرده اند مدعی شده اند كه ترجمه ی حنین از دقیق ترین ترجمه هاست.

در قرون جدید به وسیله ی فرنسیس بیكن [1]انگلیسی و دكارت [2]فرانسوی، منطق ارسطویی سخت مورد هجوم و ایراد قرار گرفت، گاهی آن را باطل خواندند و گاهی بی فایده اش دانستند. سالها و بلكه دو سه قرن گذشت در حالی كه جهان اروپا ایمان خود را به منطق ارسطویی به كلی از دست داده بود. ولی تدریجاً از شدت حمله و هجوم به آن كاسته شده است. برای ما لازم است مانند عده ای چشم بسته منطق ارسطویی را نپذیریم و همچنین مانند عده ای دیگر چشم بسته آن را محكوم نكنیم بلكه تحقیق كنیم و ببینیم ارزشی كه منطق ارسطویی برای خود قائل است چه ارزشی است. ناچار باید اول آن را تعریف كنیم و سپس غرض و فایده ی آن را بیان نماییم تا ارزش آن روشن گردد. ما بعداً در باب قیاس، ایرادهایی را كه به منطق ارسطویی گرفته شده است نقل و انتقاد خواهیم كرد و قضاوت نهایی خود را در آنجا خواهیم نمود.

---

[1] . Francis Bacon .

[2] . Descartes .