بعضیها خیال كرده اند معاد یعنی اعاده ی معدوم. متكلمین قدیم چقدر روی این
قضیه بحث می كردند كه اعاده ی معدوم محال نیست، برای اینكه فكر می كردند معاد
یعنی اعاده ی معدوم، قیامت یعنی اعاده ی معدوم، یعنی اول فرض می كردند كه اشیاء
معدوم می شوند (معدوم مطلق) آن وقت می گفتند آیا اگر چیزی معدوم مطلق شد، بار
دیگر امكان دارد وجود پیدا كند و یا این از محالات است؟ این البته چیزی است كه
اصلا لزومی ندارد ما روی آن بحث كنیم. ما چه دلیلی داریم بر اینكه اشیاء معدوم
می شوند، تا بعد بیاییم روی مسأله ی اعاده ی معدوم بحث كنیم كه اعاده ی معدوم محال است
یا ممكن؟ ما نه دلیل علمی داریم و نه دلیل شرعی كه اشیاء معدوم می شوند بالكلیه و
معنی قیامت یعنی اعاده ی آن معدومات.
یكی از مسائلی كه فلاسفه با متكلمین گلاویز بودند، مسأله ی اعاده ی معدوم است.
فلاسفه می گویند اولا اشخاص معدوم نمی شوند تا بخواهند اعاده شوند، آنها
مجموعه آثار شهید مطهری . ج4، ص: 629
می گویند معدوم می شوند. بعد آنها [متكلمین ] می گویند اعاده ی معدوم ممكن است،
اینها می گویند اعاده ی معدوم محال است. لزومی ندارد ما روی این قضیه اصلا بحثی
بكنیم، اگر كسی لازم دانست بعدا سؤال می كند و ما روی آن بحث می كنیم.