بعد همین جا كه دارد مسأله ی انتقال را بیان می كند- چون هنوز مسأله ی قیامت مطرح نیست- بلافاصله تقسیم می كند: «فَأَمّا إِنْ كانَ مِنَ اَلْمُقَرَّبِینَ، `فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِیمٍ» . مردم را سه دسته می كند: مقرّبین، اصحاب الیمین و مكذّبین (كه در اول همین سوره اصحاب الشّمال نامیده شده اند) . قرآن یك عده را مقرّبین می نامد، یك عده را اصحاب الیمین یعنی دوستان راست، مثل اینكه امروز اصطلاحا می گوییم دست راستی ها، و یك عده را اصحاب الشّمال، دست چپی ها [1]. مقرّبین از نظر قرآن آنهایی هستند كه گوی سعادت را به حد اعلی ربوده اند، اصحاب یمین متوسطین اهل سعادت و اصحاب الشّمال اهل شقاوت هستند. به هر حال قرآن این طور تقسیم بندی می كند.

اما مقرّبین در روح و ریحان و در یك راحت و آسایشی هستند. ریحان كلمه ای است كه در دنیا علامت یك دسته گلی است كه بوی خوش بدهد اما از نظر اخروی حقیقت آن چیست؟ بر ما مجهول است و تفسیر هم نمی شود كرد: روحی، ریحانی، جنت پر از نعمتی. اما اصحاب یمین، تفسیرش را نمی گوید: درود از برای تو از ناحیه ی اصحاب یمین، یعنی خاطرت جمع باشد، وضع آنها هم خیلی خوب است، مثل اینكه وقتی از شما می پرسند آقا پسرتان چطور است؟ می خواهید بگویید خوش است، می گویید به شما سلام می رساند، دست شما را می بوسد، یعنی خوش است. «فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحابِ اَلْیَمِینِ، `وَ أَمّا إِنْ كانَ مِنَ اَلْمُكَذِّبِینَ اَلضّالِّینَ» . اینها را قدری توضیح می دهد:

«فَنُزُلٌ مِنْ حَمِیمٍ» . آن پذیرایی موقت و مختصر مهمان را می گویند «نُزُل» . مهمان كه وارد می شود، از او دو پذیرایی می كنند: ابتدا یك تنقّلی، چیزی و در عصر ما مثلا چای، شیرینی، میوه ای جلویش می گذارند ولی غذایش كه تغذّی اساسی اوست ناهار و شامش هست. قرآن می گوید: و اما اینها ابتدا یك نزلی، یك پذیرایی مختصر و كوچكی از حمیم (آب جوشان و داغ) می شوند، بعد هم «وَ تَصْلِیَةُ جَحِیمٍ» رساندن آنها به آتشها. «إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ اَلْیَقِینِ، `فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلْعَظِیمِ» [2].

اینجا هم ما می بینیم در حالی كه صحبت از جان كندن و جان رفتن است، بلافاصله می گوید: «فَأَمّا» . «فَ» در لغت عرب برای تركیب به اتصال است، یعنی «بلافاصله» : بلافاصله اگر از مقرّبین است چنین، اگر از اصحاب یمین است چنان، اگر از اصحاب شمال است چنان. پس ما از این آیه هم باز كاملا استنباط می كنیم كه قبل از قیامت و بعد از مرگ حیاتی وجود دارد.

آیه ی دیگر: «یا أَیَّتُهَا اَلنَّفْسُ اَلْمُطْمَئِنَّةُ، `اِرْجِعِی إِلی رَبِّكِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً، `فَادْخُلِی فِی عِبادِی، `وَ اُدْخُلِی جَنَّتِی» [3]. حالت روح آرام و نفس آرام یافته را [بیان می كند] . به تعبیر قرآن انسان آرامش واقعی را كه دیگر هر گونه اضطراب و تزلزل از او گرفته شود، تنها وقتی پیدا می كند كه به ذكر اللّه برسد، یعنی به خدا برسد، یاد خدا از روی ایمان و معرفت كامل است كه آرامش كامل به انسان می دهد: «ای نفس مطمئن! بازگرد به سوی پروردگارت كه تو از پروردگارت خشنودی و پروردگارت هم از تو خشنود است» .

---