بحث ما درباره ی معجزه و خرق عادت بود كه از مسائل لا ینفكّ مذاهب است و اینكه توجیه معجزات و خوارق عادات چگونه است (و باز تكرار می كنیم كه به طور كلی معجزه را از دین نمی توان نفی و سلب كرد) ؛ آیا می توانیم برای آن یك مبنا و توجیهی داشته باشیم یا نه؟ اولین مطلب این بود كه اساسا معجزه آیا كار یك انسان است یعنی یك قوّه ی خارق العاده ای است كه خداوند به یك انسان اعطا می كند و آن انسان است كه با نیروی اراده ی خودش یك عمل خارق العاده انجام می دهد، و یا به اصطلاح این كار خدایی است و كار خداست و به انسان- و لو پیغمبر باشد- هیچ گونه ارتباط واقعی ندارد؛ خدا به دست او اجرا می كند بدون آنكه نیروی او و اراده ی او تأثیری داشته باشد؟ عرض كردیم كه ما از آیات قرآن چنین استنباط می كنیم كه معجزه فعل همان شخصی است كه آن را انجام می دهد، نیرو و قدرت اوست كه این كار را انجام می دهد یعنی خداوند این قدرت را به یك انسان داده است و آن انسان است كه چنین كاری را می كند و بر این مبناست كه ما حالا می خواهیم توجیه معجزه را پیدا كنیم.

پس در واقع معجزات برمی گردد به استعدادهای انسانی كه یك انسان می رسد به پایه ای كه چنین كاری را می تواند انجام بدهد. بعد گفتیم كه آیا [درباره ی] معجزه هم مثل وحی می توانیم بگوییم كه نمونه اش در همه ی افراد وجود دارد ولی در آن كسی كه معجزه را انجام می دهد مثلا در پیغمبران به حد اعلی وجود دارد؛ همان طوری كه در وحی و الهام هم همین طور است، هیچ انسانی نیست كه از نوعی الهام بی بهره باشد ولی الهام و القاء از باطن درجات و مراتبی دارد، شدیدترین مرتبه اش آن است كه ما آن را «نبوت» می نامیم. حالا درباره ی معجزه از این نظر [بحث كنیم ] كه آیا در انسان به طور كلی یك قوه ای وجود دارد كه تا اندازه ای قوه ی خرق عادت باشد (البته خود آن هم قانونی دارد ولی بر خلاف قانون مادی این جهان) یا [چنین قوه ای ] نیست؟ پایه ی این مطلب از دو سه جا شروع می شود یعنی ما باید ببینیم كه آیا یك مسائل مسلّمی [از این سنخ ] در میان افراد بشر وجود دارد كه اسم آنها معجزه نیست، همانها را مبنا و پایه قرار بدهیم كه لااقل امكان این چیزهایی كه معجزه می نامیم برای ما اثبات بشود.

به نظر می رسد در وجود بعضی از جریانها كه الآن وجود دارد به هیچ گونه نمی توان تردید كرد. البته این جریانها كه می گویم نمی خواهم كراماتی [را بگویم ] كه به بعضی از اولیاء نسبت می دهند كه افراد خیلی معدودی هستند و هر كسی با اینها برخورد نكرده است.