انسان حالتی دارد كه از یكنواختی ملول می شود، طالب تجدّد و تنوّع است.

تجدّد و نوخواهی، احتیاجی است در وجود بشر. امّا اینكه رمز این كار چیست، چرا بشر در كمال اشتیاق چیزی را طلب می كند و همین كه به او رسید از شدّت و هیجانش كاسته می شود، كم كم به سردی و خستگی و احیاناً به تنفّر و انزجار منتهی می شود، مطلبی است كه امشب نمی خواهم وارد بحث آن بشوم.

بعضی گمان می كنند كه این خصیصه، ذاتی بشر است. بشر همیشه مشتاق و آرزومند چیزهایی است كه ندارد. داشتن، مدفن عشق و علاقه و خواستن است. امّا بعضی دیگر نظر دقیق تری دارند. می گویند اگر واقعاً چیزی مطلوب غریزی و ذاتی بشر باشد، ممكن نیست كه وصال او را سرد و افسرده كند. در نهاد و غریزه ی بشر معشوق و محبوبی كامل تر و عالی تر است؛ محبوبی كه كمال لا یتناهی است. به دنبال هر محبوبی كه می رود، در حقیقت، نشانی از محبوب اصلی و واقعی خود در او می بیند و به گمان محبوب اصلی به سراغ او می رود، امّا پس از وصال چون خاصیّت آن محبوب اصلی را در او نمی بیند و احساس می كند كه این موجود قادر نیست خلأ وجودی او را پر كند، به سراغ محبوبی دیگر می رود، و همین طور. . . مگر آنكه روزی به محبوب اصلی و حقیقی خود نائل گردد؛ آن وقت به كمال واقعی خود كه اتّصال به كمال لا یتناهی است، خواهد رسید و در بهجت و سعادت كامل غرق می گردد و برای همیشه آرام می گیرد و دیگر خستگی و افسردگی و كسالت در او راه نمی یابد(أَلا بِذِكْرِ اَللّهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ) [1].

قرآن كریم درباره ی بهشت می فرماید: «لا یَبْغُونَ عَنْها حِوَلاً» [2] یعنی این تفاوت میان نعمتهای آخرت و این دنیا هست كه در این دنیا انسان طالب تحوّل و تغیّر است، امّا در آخرت طالب تغیّر و تحوّل و نو شدن و عوض شدن نیست.

به هر حال، مسلّماً انسان در این دنیا طالب تجدّد و تنوّع است. تجدّد موجب انبساط و شكفتگی خاطر می گردد، خصوصاً اگر آن تجدّد و تنوّع در جهت حیات و تازگی زندگی باشد. تجدّد و تنوّع، كدورت و ملال را از خاطر می زداید.

در تشریع نیز این نكته رعایت شده، در هفته، روزی و در سال، ماهی برای عبادت اختصاص داده شده است؛ یعنی تشریع به بدرقه ی تكوین رفته است. روز جمعه در هفته، و ماه رمضان در سال، اوقات تجدید حیات معنوی و زدودن خاطر از ملالها و كدورتهای مادّی است. در حدیث است:

علی (ع) می فرماید:

بهار طبیعی را خورشید به وجود می آورد كه پس از مدّتی دوری و فاصله، با اشعّه ی گرم خود طبیعت مرده را زنده و زمین خفته را بیدار می كند؛ و بهار معنوی را خورشید تابنده ی قرآن در دلهای مرده و روحهای افسرده ایجاد می كند. هم از فرصت بهار معنوی باید استفاده كرد و هم از فرصت بهار طبیعی. رسول اكرم (ص) درباره ی بهار معنوی - یعنی ماه مبارك رمضان- فرمود:

---