افرادی در دنیا پیدا شده اند كه گفته اند ما جز به چیزهایی كه مستقیماً وجود آنها را احساس می كنیم و به وسیله ی یكی از حواسّ خود آنها را می یابیم ایمان نداریم؛ تنها چیزی قابل اعتقاد و ایمان است كه مستقیماً بشود آن را احساس كرد، هر چه محسوس نیست موجود نیست، لذا می گوییم طبیعت موجود است زیرا مستقیماً قابل لمس و احساس است و ماورای طبیعت موجود نیست به دلیل آنكه قابل لمس و احساس نیست.

گذشته از اینكه این منطق در حدّ خود ناقص است، زیرا چرا و به چه دلیل هر چیزی كه من احساس نمی كنم، وجود ندارد؟ ، یك نقص بزرگتری در این طرز بیان هست و آن اینكه حساب نكرده اند كه در خود طبیعت حقایق مسلّم و قطعی و غیر قابل انكاری هست كه ما با وجود آنكه با یكی از حواسّ خود آنها را درك نكرده ایم از راه آثار وجودی آنها، آنها را شناخته ایم. حیات و زندگی، یكی از آنهاست. لازم نیست كه هر چه نامحسوس است متعلّق به ما وراء طبیعت باشد. ما وراء طبیعت نامحسوس است، امّا هر نامحسوسی جزء ما وراء طبیعت نیست.

دانشمندانی كه دقیقاً در این موضوعات حساب كرده و دقّت كامل نموده اند به ثبوت رسانیده اند كه خیلی از حقایق مسلّم در همین جهان طبیعت كه در دامن او هستیم و در دامن او پرورش می یابیم هست و قطعاً وجود دارد و حال آنكه مستقیماً قابل احساس و لمس نیست. مگر ما خود جسم و مادّه را مستقیماً احساس می كنیم؟ ! آنچه مستقیماً حواسّ ما درك می كند، یا از نوع رنگ و شكل است یا از نوع اندازه و مقدار، یا از نوع حرارت و برودت و یا از نوع نرمی و زبری. هیچ كدام از اینها عین مادّه ی خارجی نیست؛ همه ی اینها عوارض و آثار مادّه است. حیات و زندگی طبیعی كه برای زمین و فرزندان زمین پیدا می شود یك حقیقت مسلّم و در عین حال نامحسوسی است كه ما چون غرق در آثار و تجلّیاتش هستیم می پنداریم كه مستقیماً حواسّ ما با خود او سر و كار دارد. ما در یك گل چه می بینیم؟ رشد و نموّ می بینیم، خرّمی و شادابی و طراوت می بینیم، رنگ آمیزی و عطر می بینیم؛ و از راه وجود اینها حكم می كنیم كه زندگی در او پیدا شده. این حكم و قضاوت ما درباره ی باطن این گل كه همان حقیقت زندگی است به وسیله ی حواسّ ظاهره نیست؛ به وسیله ی قوّه ی دیگری است در ما كه او هم باطن ما شمرده می شود. ما با ظاهر و پوسته ی وجود خود- یعنی با حواسّ بدنی و آلات بدنی خود- ظاهر و پوسته ی عالم را درك می كنیم، و با باطن و هسته ی وجود خود- یعنی با نیروی عقل و ضمیر خود- كم و بیش با باطن و هسته ی عالم ارتباط پیدا می كنیم، یعنی حقایق غیر محسوس را درك می كنیم.