اسلام خواسته است مسلمانان به صورت واحد مستقلّی زندگی كنند، نظامی مرتبط و اجتماعی پیوسته داشته باشند، هر فردی خود را عضو یك پیكر كه همان جامعه ی اسلامی است بداند، تا جامعه ی اسلامی قوی و نیرومند گردد، كه قرآن می خواهد جامعه ی مسلمانان برتر از دیگران باشد:

ایمان، ملاك برتری قرار گرفته است. مگر ایمان چه می كند؟ ایمان ملاك وحدت و ركن شخصیّت و تكیه گاه استقلال و موتور حركت جامعه ی اسلامی است. در جای دیگر می فرماید:

جدال و اختلاف، كیان و شخصیّت جامعه ی اسلامی را منهدم می كند. ایمان، اساس دوستی و وداد و ولاء مؤمنان است. قرآن كریم می فرماید:

مؤمنان نزدیك به یكدیگرند و به موجب اینكه با یكدیگر نزدیك اند، حامی و دوست و ناصر یكدیگرند و به سرنوشت هم علاقه مندند و در حقیقت به سرنوشت خود كه یك واحد را تشكیل می دهند علاقه می ورزند و لذا امر به معروف می كنند و یكدیگر را از منكر و زشتیها بازمی دارند.

این دو عمل (امر به معروف و نهی از منكر) ناشی از وداد ایمانی است و لذا این دو جمله- یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ- - بلافاصله به دنبال بیان ولاء ایمانی مسلمانان واقع شده است.

علاقه به سرنوشت اشخاص از علاقه به خود آنها سرچشمه می گیرد. پدری كه به فرزندان خویش علاقه دارد قهراً نسبت به سرنوشت و رفتار آنان نیز احساس علاقه می كند؛ امّا ممكن است نسبت به فرزندان دیگران در خود احساسی نكند، چون نسبت به خود آنها علاقه ای ندارد تا به سرنوشتشان نیز علاقه مند باشد و كار نیكشان در او احساس اثباتی به وجود آورد و كار بدشان احساس نفیی.

امر به معروف در اثر همان احساس اثباتی است و نهی از منكر در اثر احساس نفیی، و تا دوستی و محبّت نباشد این احساسها در نهاد انسانی جوشش نمی كند.

اگر انسان نسبت به افرادی بی علاقه باشد، در مقابل اعمال و رفتار آنها بی تفاوت است، امّا آنجا كه علاقه مند است، محبّتها و مودّتها او را آرام نمی گذارند و لذا در آیه ی شریفه با كیفیّت خاصّی، امر به معروف و نهی از منكر را به مسأله ی ولاء ارتباط داده است و سپس به عنوان ثمرات امر به معروف و نهی از منكر، دو مطلب را ذكر كرده است:

نماز نمونه ای است از رابطه ی خلق و خالق، و زكات نمونه ای است از حسن روابط مسلمانان با یكدیگر كه در اثر تعاطف و تراحم اسلامی از یكدیگر حمایت می كنند و به هم تعاون و كمك می كنند. و سپس بر آن متفرّع كرده است:

بعدا درباره ی این آیه توضیحاتی خواهیم داد كه این آیه و برخی آیات دیگر كه ولاء اثباتی عام را ذكر می كنند، تنها ناظر به محبّت و وداد قلبی نمی باشند، نوعی تعهّد و مسئولیّت برای مسلمین در زمینه ی حسن روابط مسلمین با یكدیگر اثبات می كنند.

پیغمبر اكرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) در حدیث معروف و مشهور فرمود:

قرآن كریم درباره ی رسول اكرم و كسانی كه با اویند و تربیت اسلامی یافته اند می فرماید:

در این آیه، هم به ولاء نفیی اشارت رفته و هم به ولاء اثباتی عام؛ و همچنانكه قبلاً گفتیم آیات كریمه ی قرآن ما را متوجّه می كنند كه دشمنان اسلام در هر زمان سعی دارند ولاء منفی را تبدیل به اثباتی و ولاء اثباتی را تبدیل به منفی نمایند؛ یعنی همه ی سعی شان این است كه روابط مسلمین با غیر مسلمین روابط صمیمانه، و روابط خود مسلمانان به بهانه های مختلف- از آن جمله اختلافات فرقه ای- روابط خصمانه باشد. در عصر خود ما به وسیله ی اجانب در این راه فعّالیّتهای فراوان صورت می گیرد، بودجه های كلان مصرف می گردد و متأسّفانه در میان مسلمانان عناصری به وجود آورده اند كه كاری جز این ندارند كه ولاء نفیی اسلامی را تبدیل به اثباتی و ولاء اثباتی اسلامی را تبدیل به نفیی نمایند. این بزرگترین ضربتی است كه این نابكاران بر پیغمبر اكرم (ص) وارد می سازند.

امروز اگر بر مصیبتی از مصیبتهای اسلام باید گریست و اگر بر فاجعه ای از فاجعه های اسلام بایست خون بارید، این مصیبت و این فاجعه است. امیر المؤمنین علی (علیه السّلام) می فرماید:

شگفتا، شگفتا! به خدا قسم تعجّب و حیرت از اجتماع دشمنان بر گرد باطل و تفرّق و تشتّت شما از اطراف حقیقتی كه در میان شماست، دل را می میراند و اندوه را می كشاند.

خدایا! اسلام و مسلمین را از شرّ این نابكاران محفوظ و مصون بدار، بحقّ محمّد و آله الطّاهرین.

---