تعبیر زننده ای است: از بندگی تا خداوندگاری؟ ! ! مگر ممكن است بنده ای از
مرز بندگی خارج گردد و پا در مرز خدایی بگذارد
(این التّراب و ربّ الارباب)؟ ! به قول
محمود شبستری:
سیه رویی ز ممكن در دو عالم
جدا هرگز نشد و اللّه اعلم
مجموعه آثار شهید مطهری . ج3، ص: 297
راست است، ولی مقصود از «ربوبیّت» خداوندگاری است نه خدایی. هر
صاحب قدرتی خداوندگار آن چیزهایی است كه تحت نفوذ و تصرّف اوست. جناب
عبد المطّلب به ابرهه كه به قصد خراب كردن كعبه آمده بود گفت:
انّی ربّ الابل و انّ للبیت ربّا
[1].
من صاحب شترانم كه برای مطالبه ی آنها آمده ام، امّا خانه خود صاحبی دارد.
ما تعبیر بالا را به پیروی از یك حدیث معروف كه در مصباح الشّریعة آمده است
آوردیم. در آن حدیث می گوید:
«العبودیّة جوهرة كنهها الرّبوبیّة» یعنی همانا بندگی خدا و
پیمودن صراط قرب به حق گوهری است كه نهایت آن خداوندگاری یعنی قدرت و
توانایی است.
بشر همواره در تلاش بوده و هست كه راهی پیدا كند كه بر خود و بر جهان تسلّط
یابد. فعلاً به اینكه چه راههایی را برای این هدف برگزیده و در آن راه كامیاب و یا
ناكام شده است كاری نداریم. در میان آن راهها یك راه است كه وضع عجیبی دارد، از
این نظر كه انسان تنها وقتی از این راه استفاده می كند كه چنان هدفی نداشته باشد،
یعنی هدفش كسب قدرت و تسلّط بر جهان نباشد، بلكه هدفش در نقطه ی مقابل این
هدف باشد، یعنی هدفش «تذلّل» ، «خضوع» ، «فنا» و «نیستی» از خود باشد. آن راه
عجیب راه عبودیّت است.
آن كس كه تو را شناخت جان را چه كند؟
فرزند و عیال و خانمان را چه كند؟
دیوانه كنی هر دو جهانش بخشی
دیوانه ی تو هر دو جهان را چه كند؟
[1] .
سیره ی ابن هشام، ج 1.