[1]
سنّت عجیب زنده كردن و میراندن از موضوعاتی است كه همواره بشر را در
مقابل خود به تفكّر و تحقیق واداشته است. در قرآن مجید این موضوع به عنوان یك
آیت عظیم الهی یاد شده. در قسمتی از آیات، این سنّت جاریه به عنوان آیت ذات
مقدّس احدیّت یاد شده، مثل آیه ی 164 سوره ی بقره- كه در جلسه ی پیش
[2] درباره اش
بحث شد- و در بعضی از آیات، این موضوع به عنوان نمونه ی تبدیل نشئه ای به نشئه ی
دیگر و به عنوان رستاخیز كوچكی كه می تواند نمونه ی قیامت كبری باشد ذكر شده، مثل
آنكه در سوره ی مباركه ی فاطر می فرماید:
«وَ اَللّهُ اَلَّذِی أَرْسَلَ اَلرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلی بَلَدٍ
مَیِّتٍ فَأَحْیَیْنا بِهِ اَلْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها كَذلِكَ اَلنُّشُورُ» [3]، یا در سوره ی ق می فرماید:
مجموعه آثار شهید مطهری . ج3، ص: 108
وَ نَزَّلْنا مِنَ اَلسَّماءِ ماءً مُبارَكاً فَأَنْبَتْنا بِهِ جَنّاتٍ وَ حَبَّ اَلْحَصِیدِ. `وَ اَلنَّخْلَ باسِقاتٍ لَها
طَلْعٌ نَضِیدٌ. `رِزْقاً لِلْعِبادِ وَ أَحْیَیْنا بِهِ بَلْدَةً مَیْتاً كَذلِكَ اَلْخُرُوجُ [4].
در بعضی از آیات به هر دو موضوع اشاره شده، مثل آیه ی 5 سوره ی مباركه ی حج:
«وَ تَرَی اَلْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا اَلْماءَ اِهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ، `ذلِكَ بِأَنَّ
اَللّهَ هُوَ اَلْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ اَلْمَوْتی وَ أَنَّهُ عَلی كُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ» [5]و بعضی آیات دیگر.
اساساً در قرآن عنایتی است كه خداوند را به صفت محیی و ممیت (دهنده ی حیات
و گیرنده ی آن) معرّفی كند و حیات دادن را صفت خاصّ خدا قرار دهد. در این زمینه
آیات زیادی هست كه لزومی ندارد ذكر شود؛ آنچه لازم است این است كه به منطق
قرآن در این باب آشنا بشویم.
نكته ای كه ما باید توجّه داشته باشیم این است كه آنچه آیت توحید و نشانه ی
قدرت ازلی الهی گفته شده همین سنّت جاریه ی احیاء و اماته و میراندن و بردن و
آوردنی است كه معمولاً می بینیم؛ یعنی همین چیزی كه در جلو چشم همگی است و
عادت كرده او را می بینیم، یك جلوه ای است از جلوات ملكوت الهی.
بسیاری از مسائل مربوط به حیات و زندگی هنوز برای بشر مجهول است و به
صورت معمّاست. همین بشری كه از طرفی در دل ذرّه راه یافته و از طرف دیگر آهنگ
مسافرت به فضا دارد و ممكن است روزی ستارگان و ماه و خورشید را عملاً مسخّر
كند (الآن هم مسخّرند ولی ممكن است روزی برسد كه بشر از نزدیك مانند زمین از
آنها بهره برداریها كند) ، همین بشر در مقابل اسرار غامض و پیچیده ی یك ذرّه ی حیاتی
درمانده است.
یكی از دانشمندان جدید می گوید: می دانید آن چیست كه از خلقت زمین و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج3، ص: 109
سیّارات، و حتّی از همه ی كون و مكان، بالاتر و مهمتر است؟ آن ذرّه ی بسیار كوچكی است
كه مادّه ی حیاتی را تشكیل می دهد به نام «پروتوپلاسم» یا جرثومه ی حیاتی. آنگاه شرحی
در اطراف وضع عجیب و بغرنج و پیچیده ی این ذرّه ی ذرّه بینی و فعّالیّتهای عجیب ترش
می دهد.
در عین اینكه بسیاری از مسائل مربوط به حیات و زندگی لا ینحلّ است، یك
درس نسبتاً ساده و بسیار مفیدی است كه ما از این درس می توانیم استفاده كنیم.
[1] . این سخنرانی در 20 رمضان 78 مطابق 9 فروردین 38 ایراد شده است.
[2] . [مقصود بحث «قرآن و مسأله ی تفكّر» است كه در كتاب بیست گفتار آمده است. ]
[3] . آن خدایی كه بادها را فرستاد تا برانگیزد ابر را؛ پس راندیم آن را به سوی سرزمین خشك و مرده؛ پس زنده كردیم
بدان آن زمین را پس از آنكه مرده بود. اینچنین است رستاخیز بزرگ. (فاطر/9) .
[4] . و فرو فرستادیم از آسمان آبی با بركت را. پس به سبب آن رویانیدیم بوستانها و دانه های كشت درو شونده را و نیز
درختان بلند خرما را كه دارای بر و ثمره ای است درهم رسته و مرتّب و برای روزی بندگان. و نیز به آن باران،
بیابان خشك بی گیاه را زنده كردیم. همچنین است زنده شدن و از قبر بیرون آمدن. (ق/9- 11) .
[5] . زمین را می بینی جامد و افسرده و بی روح و بی جنبش، امّا همین كه آب باران بر آن می پاشیم به جنبش و حركت
در می آید و فزونی می گیرد و انواع گیاههای بهجت افزا می رویاند. این از آن جهت است كه خدا حق مطلق
است و نظام زنده كردن مرده ها در قبضه ی قدرت اوست، و اوست كه بر هر چیزی تواناست، قادر مطلق و توانای
مطلق است.