علم كلام در عین اینكه یك علم استدلالی و قیاسی است، از نظر مقدّمات و مبادئی كه در استدلالات خود به كار می برد مشتمل بر دو بخش است: عقلی و نقلی.

بخش عقلی كلام، مسائلی است كه مقدّمات آن صرفاً از عقل گرفته شده است و اگر فرضاً به نقل استناد شود به عنوان ارشاد و تأیید حكم عقل است، مثل مسائل مربوط به توحید و نبوّت و برخی از مسائل معاد. در این گونه مسائل استناد به نقل (كتاب و سنّت) كافی نیست، صرفاً از عقل باید استمداد شود.

بخش نقلی كلام، مسائلی است كه هر چند از اصول دین است و باید به آنها مؤمن و معتقد بود، ولی نظر به اینكه این مسائل فرع بر نبوّت است نه مقدّم بر نبوّت و نه عین آن، كافی است كه از طریق وحی الهی یا سخن قطعی پیامبر مطلب اثبات شود، مثل مسائل مربوط به امامت (البتّه به عقیده ی شیعه كه امامت را از اصول دین اسلام می داند) و اكثر مسائل مربوط به معاد. 3