الف. وجوب امر به معروف و نهی از منكر، هر چند مستلزم قیام به سیف باشد.

ب. امامت خلفای راشدین به ترتیبی كه واقع شده صحیح بوده است.

ج. علی (علیه السّلام) از خلفای پیش از خودش افضل بوده است (این، عقیده ی بعضی از معتزله است نه همه ی آنها. قدمای معتزله- به استثنای واصل بن عطا- أبو بكر را افضل می دانستند ولی متأخّرین آنها غالباً علی علیه السّلام را افضل می دانستند) .

د. نقد صحابه ی پیغمبر و بررسی كارهای آنها جایز است.

هـ. تحلیل روش سیاسی عمر و روش سیاسی علی (علیه السّلام) و مقایسه ی میان آنها.

اینها كه گفته شد نمونه ای است از مسائلی كه معتزله طرح كرده اند و البتّه مسائل دیگر نیز غیر این مسائل طرح كرده اند. در برخی از این مسائل، معتزله فقط با اشاعره طرف بوده اند و در بعضی با فلاسفه ی و در بعضی با شیعه و در بعضی با خوارج و در بعضی با مرجئه.

معتزله هیچ گاه تسلیم فكر یونانی نشدند و فلسفه ی یونان را كه مقارن با طلوع و اوج معتزله وارد دنیای اسلام شد به طور دربست نپذیرفتند، بلكه با كمال شهامت در ردّ فلسفه و فلاسفه كتاب نوشتند و آراء خود را ابراز داشتند. ستیزه ی متكلّمین با فلاسفه، هم به سود كلام تمام شد و هم به سود فلسفه، یعنی هر دو علم را جلوتر برد و در آخر كار آنچنان آن دو را به یكدیگر نزدیك كرد كه جز در مسائل معدودی اختلاف نظر باقی نماند. توضیح این مطلب كه كلام چه خدماتی به فلسفه كرد و فلسفه چه خدماتی به كلام كرده است و اساساً تفاوت اساسی فلسفه و كلام چیست از عهده ی این درسها خارج است.