از جمله مختصّات پیامبران «عصمت» است. عصمت یعنی مصونیّت از گناه و از اشتباه، یعنی پیامبران نه تحت تأثیر هواهای نفسانی قرار می گیرند و مرتكب گناه می شوند و نه در كار خود دچار خطا و اشتباه می شوند. بركناری آنها از گناه و از اشتباه، حدّ اعلای قابلیّت اعتماد را به آنها می دهد. اكنون ببینیم این مصونیّت به چه صورت است؟ آیا مثلا به این صورت است كه هر وقت می خواهند مرتكب گناه یا اشتباه شوند یك مأمور غیبی می آید و مانند پدری كه مانع لغزش فرزندش می شود جلوی آنها را می گیرد؟ و یا به این صورت است كه پیامبران سرشت و ساختمانشان طوری است كه نه امكان گناه در آنهاست و نه امكان اشتباه، آنچنان كه مثلا یك فرشته زنا نمی كند به دلیل اینكه از شهوت جنسی خالی است و یا یك ماشین حساب اشتباه نمی كند به دلیل اینكه فاقد ذهن است؟ و یا اینكه گناه نكردن و اشتباه نكردن پیامبران معلول نوع بینش و درجه ی یقین و ایمان آنهاست؟ البتّه تنها همین شق صحیح است.

اكنون هر یك از این در مصونیّت را جداگانه ذكر می كنیم. امّا مصونیّت از گناه: انسان یك موجود مختار است و كارهای خویش را بر اساس منافع و مضارّ و مصالح و مفاسدی كه تشخیص می دهد انتخاب می كند، از این رو «تشخیص» نقش مهمّی در اختیار و انتخاب كارها دارد، محال است كه انسان چیزی را كه بر حسب تشخیص او مفید هیچ گونه فایده ای نیست و از طرف دیگر زیان و ضرر دارد انتخاب كند، مثلا انسان عاقل علاقه مند به حیات، دانسته خود را از كوه پرت نمی كند و یا زهر كشنده را نمی نوشد.

افراد مردم از نظر ایمان و توجّه به آثار گناهان متفاوت اند، به هر اندازه كه ایمانشان قوی تر و توجّه شان به آثار گناهان شدیدتر باشد، اجتنابشان از گناه بیشتر و ارتكاب آن كمتر می شود. اگر درجه ی ایمان در حدّ شهود و عیان برسد، به حدّی كه آدمی حالت خود را در حین ارتكاب گناه حالت شخصی ببیند كه می خواهد خود را از كوه پرت كند و یا زهر كشنده ای را بنوشد، در اینجا احتمال اختیار گناه به صفر می رسد، یعنی هرگز به طرف گناه نمی رود. چنین حالی را «عصمت از گناه» می نامیم. پس عصمت از گناه ناشی از كمال ایمان و شدّت تقواست. ضرورتی ندارد كه برای اینكه انسان به حدّ «مصونیّت» و «معصومیّت» از گناه برسد یك نیروی خارجی جبرا او را از گناه بازدارد و یا شخص معصوم به حسب سرشت و ساختمان، مسلوب القدرة باشد.

اگر انسانی قدرت بر گناه نداشته باشد و یا یك قوّه ای جبری همواره جلوگیر او از گناه باشد، گناه نكردن او برایش كمالی شمرده نمی شود، زیرا او مانند انسانی است كه در یك زندان حبس شده و قادر به خلافكاری نیست. خلافكاری نكردن چنین انسانی را به حساب درستی و امانت او نتوان گذاشت.

امّا مصونیّت از اشتباه: مصونیّت از اشتباه نیز مولود نوع بینش پیامبران است. اشتباه همواره از آنجا رخ می دهد كه انسان به وسیله ی یك حسّ درونی یا بیرونی با واقعیّتی ارتباط پیدا می كند و یك سلسله صورتهای ذهنی از آنها در ذهن خود تهیّه می كند و با قوّه ی عقل خود آن صورتها را تجزیه و تركیب می كند و انواع تصرّفات در آنها می نماید، آنگاه در تطبیق صورتهای ذهنی به واقعیّتهای خارجی و در ترتیب آن صورتها گاه خطا و اشتباه رخ می دهد. امّا آنجا كه انسان مستقیما با واقعیّتهای عینی به وسیله ی یك حسّ خاص مواجه است و ادراك واقعیّت عین اتّصال با واقعیّت است نه صورتی ذهنی از اتّصال با واقعیّت، دیگر خطا و اشتباه معنی ندارد. پیامبران الهی از درون خود با واقعیّت هستی ارتباط و اتّصال دارند. در متن واقعیّت، اشتباه فرض نمی شود، مثلا اگر ما صد دانه تسبیح را در ظرفی بریزیم و باز صد دانه ی دیگر را، و این عمل را صد بار تكرار كنیم، ممكن است ذهن ما اشتباه كند و خیال كند این عمل نود و نه بار و یا صد و یك بار تكرار شده است، امّا محال است كه خود واقعیّت اشتباه كند و با اینكه عمل بالا صد بار تكرار شده است مجموع دانه ها كمتر یا بیشتر بشود.

انسانهایی كه از نظر آگاهیها در متن جریان واقعیّت قرار می گیرند و با بن هستی و ریشه ی وجود و جریانها متّصل و یكی می شوند، دیگر از هرگونه اشتباه مصون و معصوم خواهند بود.