آگاهی حیوان از جهان تنها به وسیله ی حواسّ ظاهره است، از این رو سطحی و ظاهری است، به درون و روابط درونی اشیاء نفوذ نمی كند، ثانیا فردی و جزئی است، از كلّیت و عمومیّت برخوردار نیست، ثالثا منطقه ای است، محدود به محیط زیست حیوان است و به خارج محیط زیست او راه پیدا نمی كند، رابعا حالی است، یعنی بسته به زمان حال است، از گذشته و آینده بریده است. حیوان نه از تاریخ خود یا جهان آگاه است و نه درباره ی آینده می اندیشد و نه تلاشش به آینده تعلّق دارد.

حیوان از نظر آگاهی هرگز از چهار چوب ظواهر، فردیّت و جزئیّت، محیط زیست و زمان حال خارج نمی گردد، در این چهار زندان برای همیشه محبوس است و اگر احیانا خارج شود نه آگاهانه و از روی شعور و انتخاب است بلكه تحت تسخیر اجباری طبیعت و به صورت غریزه و ناآگاهانه و غیر شاعرانه است.

سطح خواسته ها و مطلوبهای حیوان، مانند شعاع شناخت و آگاهی اش از جهان، در محدوده ای خاص است. اوّلا مادّی است، از حدود خوردن و آشامیدن و خوابیدن و بازی كردن و خانه و لانه گرفتن و استفاده از جنس مخالف بالاتر نمی رود.

برای حیوان، خواسته و مطلوب معنوی، ارزش اخلاقی و غیره مطرح نیست. ثانیا شخصی و فردی است، مربوط است به خودش و حدّ اكثر به جفت و فرزندش. ثالثا منطقه ای است، مربوط است به محیط زیست خودش. رابعا حالی است و به زمان حال تعلّق دارد. یعنی همان محدودیّتهایی كه بعد ادراكی وجود حیوان دارد، بعد خواهشها و گرایشهای وجودش دارد. حیوان از این نظر نیز در محدوده ی خاصّی زندانی است.

حیوان اگر هدفی را تعقیب كند و به سوی غایتی حركت كند كه از این محدوده خارج باشد، مثلا به نوع تعلّق داشته باشد نه به فرد، به آینده تعلّق داشته باشد نه به حال- مانند آنچه در بعضی حیوانات اجتماعی از قبیل زنبور عسل مشاهده می شود- ناآگاهانه و به حكم غریزه و فرمان مستقیم نیرویی است كه او را آفریده و جهان را تدبیر می كند.