اسلام كه بر چنین جهان بینی بنیاد شده است مكتبی است جامع و واقع گرا. در اسلام به همه ی جوانب نیازهای انسانی- اعمّ از دنیایی یا آخرتی، جسمی یا روحی، عقلی و فكری یا احساسی و عاطفی، فردی یا اجتماعی- توجّه شده است.

مجموعه ی تعلیمات اسلامی از یك لحاظ سه بخش را تشكیل می دهد:

الف. اصول عقاید، یعنی چیزهایی كه وظیفه ی هر فرد كوشش درباره ی تحصیل عقیده درباره ی آنهاست. كاری كه در این زمینه بر عهده ی انسان است از نوع كار تحقیقی و علمی است.

ب. اخلاقیّات، یعنی خصلتهایی كه وظیفه ی یك فرد مسلمان این است كه خویشتن را به آن خصلتها و خوبیها بیاراید و از اضداد آنها خویشتن را دور نگه دارد. كاری كه در این زمینه بر عهده ی انسان است از نوع مراقبت نفس و خودسازی است.

ج. احكام، یعنی دستورهایی كه مربوط است به فعّالیّتهای خارجی و عینی انسان، اعمّ از فعّالیّتهای معاشی و معادی، دنیوی و اخروی، فردی و اجتماعی. اصول عقاید اسلامی بر حسب مذهب شیعه پنج اصل است: توحید، عدل، نبوّت، امامت، معاد.

اسلام درباره ی اصول عقاید كه وظیفه ی هر فرد تحصیل عقیده ی صحیح درباره ی آنهاست تقلید و تعبّد را كافی نمی داند، بلكه لازم می داند كه هر فردی مستقلاّ و آزادانه صحّت آن عقاید را به دست آورد. از نظر اسلام عبادت منحصر نیست به عبادات بدنی مانند نماز و روزه یا عبادات مالی مانند خمس و زكات، نوعی دیگر از عبادات هم هست و آن عبادت فكری است. تفكّر یا عبادت فكری اگر در مسیر تنبّه و بیداری انسان قرار گیرد از سالها عبادت بدنی برتر و بالاتر است.