قرآن ضمیر انسانی را به عنوان یك منبع معرفت ویژه نام می برد. از نظر قرآن،
سراسر خلقت آیات الهی و علائم و نشانه هایی برای كشف حقیقت است. قرآن از
جهان خارج انسان به «آفاق» و از جهان درون انسان به «انفس» تعبیر می كند
[1] و از
این راه، اهمّیّت ویژه ی ضمیر انسانی را گوشزد می نماید. اصطلاح «آفاق و انفس» در
ادبیّات اسلامی از همین جا پدید آمده است.
«كانت» فیلسوف آلمانی جمله ای دارد كه شهرت جهانی دارد و همان جمله بر
لوح قبرش حك شده است. می گوید:
«دو چیز است كه اعجاب انسان را سخت برمی انگیزد: یكی آسمان پرستاره ای كه
بالای سر ما قرار گرفته است و دیگر وجدان و ضمیری كه در درون ما قرار دارد. »
مجموعه آثار شهید مطهری . ج2، ص: 73
[1] .
سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی اَلْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ اَلْحَقُّ (فصّلت/53) .