اصل مغفرت، یك پدیده ی استثنائی نیست، یك فرمول كلی است كه از غلبه ی رحمت
در نظام هستی نتیجه شده است. از اینجا دانسته می شود كه مغفرت الهی، عامّ است و
همه ی موجودات را- در حدود امكان و قابلیت آنها- فرا می گیرد. این اصل در فوز به
سعادت و نجات از عذاب، برای همه ی رستگاران مؤثر است؛ لهذا قرآن كریم
می فرماید:
مَنْ یُصْرَفْ عَنْهُ یَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ [1].
«هر كس كه در آن روز از عذاب خدا نجات یابد، مشمول رحمت خدا قرار گرفته
است» .
یعنی اگر رحمت نباشد، عذاب از احدی برداشته نمی شود.
رسول اكرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) در خطبه ای كه در اواخر عمر شریفشان
برای مسلمین ایراد فرمودند، این نكته را گوشزد فرمودند كه برای نجات و رستگاری،
دو عامل و دو ركن اساسی وجود دارد: عمل و رحمت.
قسمتی از آن خطبه این است:
ایّها النّاس انّه لیس بین اللّه و بین احد نسب و لا امر یؤتیه به خیرا او یصرف عنه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج1، ص: 258
شرّا الاّ العمل، الا لا یدّعینّ مدّع و لا یتمنّینّ متمنّ. و الّذی بعثنی بالحقّ لا ینجی
الاّ عمل مع رحمة، و لو عصیت لهویت. اللّهمّ هل بلّغت؟ [2]
«ای مردم! بین خدا و هیچ كس رابطه ی خویشاوندی نیست و هیچ رابطه ی دیگری هم كه
موجب جلب منفعت یا دفع ضرر شود وجود ندارد جز عمل. بنگرید! هیچ كس ادعای
گزاف نكند، هیچ كس آرزوی خام در دل نپرورد. قسم به خدایی كه مرا به راستی
برانگیخت چیزی جز عمل توأم با رحمت خدا سبب رستگاری نمی گردد؛ من خودم
هم اگر گناه می كردم سقوط كرده بودم» .
آنگاه فرمود: «خدایا تبلیغ كردم؟ »
رمز مغفرت خواهی رسول اكرم (صلّی اللّه علیه و آله) و سایر انبیاء و ائمه ی
معصومین (علیهم السلام) نیز در همان عمومیّت و شمول اصل مغفرت است و در
حقیقت می توان گفت كه هر كس مقرّب تر است از این اصل بیشتر استفاده می كند و
بطور كلّی هر كس قربش بیشتر است، از اسماء حسنای الهی و صفات كمال او بیشتر
از دیگران استضائه می نماید.
رسول اكرم می فرماید:
انّه لیغان علی قلبی و انّی لاستغفر اللّه كلّ یوم سبعین مرّة [3].
«آثاری از كدورت بر قلبم ظاهر می شود و من در هر روز هفتاد بار از خدا مغفرت
می طلبم» .
[2] . شرح ابن ابی الحدید، ج 2، ص 863.
[3] . المیزان، ج 18، ذیل تفسیر سوره ی مباركه ی محمد (ص)