اخذ از صاحب اجازه اثر نخواهد بخشید [1]، چنانكه بعضی فقها (رضوان اللّه علیهم) تصریح فرموده اند كه شخص عبادت كننده اگر مقصر باشد و بدون تقلید عمل كند عمل او صحیح نخواهد بود اگرچه موافق باشد. . . پس اگر ذكر لسانی یا قلبی را بدون اخذ از عالم وقت و بدون اجازه ی صاحب اجازه به محض مسطورات یا اخذ از امثال و اقران مشغول شود، شیطان كه پیوسته مترصد است كه بنده ی خدا را در خودسری بیابد در ذكر او تصرف كند. . .

بعد می گوید: اخباری كه دلالت دارد برمن مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیةو اخباری كه دلالت دارد بر وجوب اقتدا و ایتمام و تقلید و متابعت عالم وقت [2]و اخباری كه دلالت دارد بر وجوب ولایت (بیعت) و بر اینكه هركس عبادت كند بدون ولایت علی بن ابیطالب (ولو مع الواسطه) یا بدون ولایت ولیّ امر، خداوند او را به رو در آتش اندازد، همه دلالت دارند بر همین مطلب و اینكه كسی نمی تواند خودسر باشد و از پیش خود به دستورات عمل كند، و مثل اینكه نام اجازه از صاحب اجازه را تصحیح تقلید می گذارد.

بعد تشبیه می كند به منتریات جوكیه ی هند و می گوید: چگونه یاد گرفتن این منترها بدون اخذ از صاحب اجازه بی اثر است، اذكار الهیه نیز چنین است و آن حدیث كه می گوید: لو ان عبداً عبد اللّه تحت المیزاب سبعین خریفاً و لم یكن له ولایة ولی امره لاكبه اللّه علی منخریه فی النارو همچنین حدیث: حب علیّ حسنة لاتضر معها سیئةناظر به همین مطلب است.

در صفحه ی 201 و 202 آیه یو لما یدخل الایمان فی قلوبكمو آیه ی نورهم یسعی بین ایدیهمو آیه یحبل من اللّه و حبل من الناسو آیه یصابروا

جلد هفتم . ج7، ص: 436

و رابطواكه در تفسیر به «مرابطه علی الامام» تفسیر شده، همه را ناظر به همین مطلب معرفی می كند.

در صفحه ی 201 رابطه ی بیعت كننده و بیعت گیرنده را رابطه ی ابن و اب، و رابطه ی بیعت كنندگان را با هم رابطه ی اخوت می خواند و تشبیه می كند (ص 203) این سنت را به پیوند شیرین كه به درخت تلخ می زنند و در عین [حال ] مراقبت باغبان لازم است كه پیوند نخشكد، باغبان شاخه های تلخ را می زند و پیوند را پرورش می دهد.

در صفحه ی 207 می گوید: فصل هفتم در بیان جواز فكر مصطلح صوفیه كه عبارت باشد از صورت مرشد در نظر داشتن و توجه به مرشد نمودن. . . در صفحه ی قبل و اول این صفحه نیز راجع به همین مطلب بحث می كند.

در صفحه ی 209 به حدیث تفكر در آلاء اللّه از باب اینكه ائمه و مراشد اعظم، آلاء الهی هستند و به احادیث استحباب نظر بر وجه عالم و اخبار مجالست با عالم و اخبار واسطه قرار دادن محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله در حاجات كه «و مقدمكم امام طلبتی» و به آیه یو ابتغوا الیه الوسیلةتمسك جسته است.

ایضاً متمسك می شود به آیه ییا ایها الذین امنوا اتقوا اللّه و كونوا مع الصادقینو این بیت مثنوی را به یاد می آورد:

چونكه با شیخی، تو دور از زشتیی

روز و شب سیّاری و در كشتیی

در پناه جان جان بخشی قوی

خفته اندر كشتی و ره می روی

. . . هین مپر الاّ كه با پرهای شیخ

تا ببینی عون لشكرهای شیخ

و می گوید اینها معیت ملكوتی است.

در صفحه ی 207 یعنی چهار صفحه قبل، مسئله ی حقیقت رؤیت را پیش می كشد كه به عقیده ی بعضی وسیله است برای صورت ملكوتی، یعنی عقیده ی شیخ اشراق (كه در نزد ملاصدرا مردود است) .

جلد هفتم . ج7، ص: 437

در صفحه ی 212 به حدیثانا مدینة العلم و علیّ بابهاو به حكم «ولیس البر بأن تأتوا البیوت من ظهورها ولكن البر من اتقی و أتوا البیوت من ابوابها» تمسك می كند.

در صفحه ی 213 تمسك می كند به حدیثلولا نا ما عبد اللّه و لما وحد اللّه و لما عرف اللّهو ایضاً تمسك به آیه یاستعینوا بالصبر و الصلوةبه ضمیمه ی حدیثی كه صلوة را به علی علیه السلام تفسیر كرده است.

آیه یان الذین یبایعونك انما یبایعون اللّهمكرر مورد استشهاد قرار گرفته است.

اشعاری از مولوی مربوط به لزوم اجازه و مرشد:

آینه ی دل چون شود صافیّ و پاك

نقشها بینی برون از آب و خاك

هم ببینی نقش و هم نقاش را

فرش دولت را و هم فراش را

چون خلیل آمد خیال یار من

ظاهرش بت معنی او بت شكن

مولوی در شعر آخر می گوید صورت مرشد، بت نیست و جواب منكرین را می دهد.

در صفحه ی 234 در بیان اتصال پیوند ولایت تا زمان آدم، تمسك می كند به آیه یو لقد وصلنا لهم القول لعلهم یتذكرونو حدیثی از عبداللّه بن جندب از ابی الحسن علیه السلام نقل می كند كه امام الی امام و اخباری كه می گوید آنچه با آدم نازل شده به آسمان نرفته است [3]و هم حدیث نحن من اللّه كالشعاع من الشمس و شیعتنا منا كالضیاء من الشعاع. در صفحه ی 241 در بیان مشایخ هریك از معصومین و سلاسل جاریه از هریك. . .

در صفحه ی 261 برای تأیید مطلب، موضوع متابعت موسی شعیب را در بادی امر [ذكر می كند] كه:

شبان وادی ایمن گهی رسد به مراد

كه چند سال به جان خدمت شعیب كند

و در آخر امر كه صاحب تورات بود، موضوع متابعت از خضر را برای

جلد هفتم . ج7، ص: 438

تأیید مدعای خود ذكر می كند كه: قطع این مرحله بی همرهی خضر مكن. . . ایضاً: هركه او بی مرشدی در راه شد. . .

دیگری گوید:

بی پیر مرو تو در خرابات

هرچند سكندر زمانی

دیگری گوید:

به كوی عشق منه بی دلیل راه قدم

كه گم شد آن كه در این ره به رهبری نرسید

دیگری گوید:

من به سرمنزل عنقا نه به خود بردم راه

قطع این مرحله با مرغ سلیمان كردم

ایضاً حافظ:

ما بدان مقصد عالی نتوانیم رسید

هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند

ایضاً:

همتم بدرقه ی راه كن ای طایر قدس

كه دراز است ره مقصد و من نوسفرم

[1] در صفحه ی 308 نیز بحث می كند.

[2] در صفحه ی 203 می گوید: و به همین جهت است كه تقلید میت نه ابتداءً و نه استدامةً جایز نیست.

[3] از اینجا معلوم می شود كه در اخبار شیعه برای متصوفه خوراك زیادی هست.