1. فرق موعظه با حكمت كه یكی مربوط به عقل است و دیگری به دل، یكی تعلیم است و دیگری تذكر 2. فرق موعظه و خطابه: یكی ترقیق و رام كردن احساسات است و دیگری تهییج و منقلب كردن.

3. قرآن، هم تعلیم است و هم تذكر، هم حكمت است و هم وعظ و هم خطابه. موعظه چشم عقل را باز و خطابه تیره می كند، موعظه به درون می برد و خطابه به بیرون می كشد، موعظه بازرسی است و خطابه هجوم.

4. ضرورت سخن وعظی در همه وقت و همه ی زمانها و برای همه ی اشخاص، برخلاف تعلیم كه احیاناً افرادی مستغنی می گردند لااقل از تعلیم بعضی افراد دیگر. نقص كار در زمان ما كه هم نثر موعظه ای در منابر و هم شعر موعظه ای از میان رفته است. موعظه زداینده ی غفلت است و تعلیم زداینده ی جهل.

5. موعظه از نوع تلقین است و لهذا تكرار در آن لازم است و این است سرّ تكرار مواعظ در قرآن مجید. موعظه پیام روح است، جریانی است نظیر جریان برق میان دو روح. از این رو شخصیت واعظ نقش مؤثری دارد، برخلاف حكمت و حتی برخلاف خطابه.

6. موعظه پشت سر خود تأسف و تأثر و خود سرزنش كردن و پرهیز از بوالهوسی و بیهودگی و غفلت، و توجه و حسابگری در صرف سرمایه و عمر است، اما خطابه پشت سر خود غیرت، حمیت، حمایت و همت و تحریك اراده و شجاعت می آورد.

7. مواعظ نهج البلاغه در عربی و فارسی بی نظیر است.

(ورقه های نهج البلاغه- موعظه و تذكر) 8. اشعار عالی موعظه ای در عربی و فارسی (ورقه های نهج البلاغه- موعظه و تذكر) 9. عطف به نمره ی 4، نیاز به موعظه (ورقه های موعظه) . ما و فرنگیها در دو جهت مختلف سیر كرده ایم: آنها در جهت تحریكاحقاق حقوق و ما در جهت جلوگیری و حفظ حدود. در اسلام این دو قوه ی مثبت و منفی با هم مورد استفاده واقع شده است؛ درست مانند نیروی محركه و نیروی عایق كه با اجتماع هر دو، حركت (به عقیده ی حكما) میسر است.

10. نقش نهج البلاغه در طول هزار واند سال در مقام ناصح خیرخواه، ضمن عدم استفاده از سایر قسمتهای آن، و اینكه در طول هزارسال عامل زنده ای بوده و هست و هنوز هم دلها را می لرزاند و اشكها را جاری می سازد.

11. عناصر موعظه ای در نهج البلاغه كه درباره ی همه باید بحث شود:

الف. تقوا، فلسفه و مفهوم آن، تقوی اللّه خدا را به تمام وجود خود احساس كردن. رجوع شود به كتاب گفتار ماه [1] ب. هوای نفس و زیانِ سپردن زمام به دست آن، طرز تلقی امام از آن ج. زیانهای طول امل، مفهوم و طرز تلقی امام از آن د. دنیاپرستی، مفهوم و معنی آن از نظر امام هـ. تجسم دادن اهوال مرگ و احتضار و وضع قبر و برزخ و. اهوال قیامت ز. زهد، مفهوم و معنی آن از نظر منطق امام ح. تذكر احوال گذشتگان و ارجاع به تاریخ ط. مبارزه با عصبیت عربی و روح قبیله ای 12. علت فشار زیاد نهج البلاغه بر ترك دنیاپرستی و رابطه ی آن با پدیده ای كه در اثر فتوحات اسلامی و سوء سیاست عثمان مخصوصاً پیش آمده بود، اریستوكراسی زمان عثمان 13. امام طرفدار فلسفه ی افقار و رهبانیت نیست. مذمت فقر در نهج البلاغه 14. عطف به نمره ی 12: اریستوكراسی زمان عثمان، جمله ی امام:

ولكنی آسی ان یلی هذه الامة سفهاؤها و فجارها، فیتخذوا مال اللّه دولاً و عباده خولاً. . .

ایضاً خطبه ی مولی: دعونی و التمسوا غیری.

---