خطبه ی 147 و شماره ی 23 از كتب و 24 (راجع به اموال آن حضرت) و شماره ی 47 از كتب خطبه ی 147:

كتاب و سنت:

و من كلام له علیه السلام قبل موته:

ایها الناس! كل امرئ لاق ما یفر منه فی فراره و الاجل مساق النفس و الهرب منه موافاته. كم اطردت الایام ابحثها عن مكنون هذا الامر فأبی اللّه الاّ اخفائه. هیهات علم مخزون.

اما وصیتی: فاللّه لاتشركوا به شیئاً و محمد صلی الله علیه و آله فلاتضیعوا سنته، اقیموا هذین العمودین و اوقدوا هذین المصباحین و خلاكم ذم ما لم تشردوا، حمل كل امرئ منكم مجهوده و خفف عن الجهلة رب رحیم و دین قویم و امام علیم [1]. انا بالامس صاحبكم و انا الیوم عبرة لكم و غداً مفارقكم، غفر اللّه لی و لكم.

ان تثبت الوطأة فی هذه المزلة فذاك و ان تدحض القدم فانا كنا فی افیاء اغصان و مهبّ ریاح و تحت ظل غمام اضمحل فی الجو متلفقها و عفا فی الارض مخطها و انما كنت جاراً جاوركم بدنی ایاماً و ستعقبون منی جثة خلاء ساكنة بعد حراك و صامتة بعد نطق، لیعظكم هدوّی و خفوت إطراقی [2]و سكون أطرافی، فانه اوعظ للمعتبرین من المنطق البلیغ و القول المسموع، وداعیكم [3]وداع امرئ مرصد للتلاقی. غداً ترون ایامی و یكشف لكم عن سرائری و تعرفوننی بعد خلوّ مكانی و قیام غیری مقامی.

كتاب 23:

قاله قبیل موته علی سبیل الوصیة لما ضربه ابن ملجم لعنه اللّه:

وصیتی لكم ان لاتشركوا باللّه شیئاً و محمد صلی الله علیه و آله فلاتضیعوا سنته، اقیموا هذین العمودین و اوقدوا هذین المصباحین و خلاكم ذم.

أنا بالامس صاحبكم و الیوم عبرة لكم و غداً مفارقكم. ان ابق فانا ولی دمی و ان افن فالفناء میعادی و ان اعف فالعفو لی قربة و هو لكم حسنة، فاعفوا «ألا تحبون ان یغفراللّه لكم» . و اللّه ما فجأنی من الموت وارد كرهته و لا طالع انكرته و ما كنت الاّ كقارب ورد و طالب وجد «و ما عنداللّه خیر للابرار» .

كتاب 24: و من وصیة له علیه السلام بما یعمل فی امواله كتبها بعد منصرفه من صفین.

این وصیت نشان می دهد كه در مورد مزرعه ای است كه وقف خاص كرده، قطعاً از مزارعی كه خودش آباد كرده و درختكاری كرده است.

در این وصیت، امام حسن را و بعد از او امام حسین را متولی قرار می دهد و تعلیل می كند كه انتخاب آنها به واسطه ی احترام رسول اكرم است و می گوید:

و ان لابنی فاطمة من صدقة علیّ مثل الذی لبنی علیّ و انی انما جعلت القیام بذلك الی ابنی فاطمة ابتغاء وجه اللّه و قربة الی رسول اللّه و تكریماً لحرمته و تشریفاً لوصلته.

نكته ای كه درباره ی آن مزرعه وصیت می كند این است كه:

و یشترط علی الذی یجعله الیه [4]ان یترك المال علی اصوله و ینفق من ثمره حیث أمر به و هدی له و أن لایبیع من اولاد نخل هذه القری ودیة حتی تشكل ارضها غراساً.

و من كان من امائی اللاتی اطوف علیهن لها ولد او هی حامل فتمسك علی ولدها و هی من حظه، فان مات ولدها و هی حیة فهی عتیقة [5]قد افرج عنها الرق و حررها العتق.

قال الشریف: الودیّة: الفسیلة و جمعها ودیّ.

كتاب 47:

و من وصیة له علیه السلام للحسن و الحسین علیهما السلام لما ضربه ابن ملجم لعنه اللّه:

اوصیكما بتقوی اللّه و ان لاتبغیا الدنیا و ان بغتكما و لا تأسفا علی شی ء منها زوی عنكما و قولا للحق و اعملا للاجر و كونا للظالم خصماً و للمظلوم عوناً.

اوصیكما و جمیع ولدی و اهلی و من بلغه كتابی بتقوی اللّه و نظم امركم و صلاح ذات بینكم، فانی سمعت جدكما صلی الله علیه و آله یقول: صلاح ذات البین افضل من عامة الصلوة و الصیام.

اللّه اللّه فی الایتام! فلاتغبوا افواههم و لایضیعوا بحضرتكم، واللّه اللّه فی جیرانكم! فانهم وصیة نبیكم، مازال یوصی بهم حتی ظننا انه سیورثهم، واللّه اللّه فی القرآن! لایسبقكم بالعمل به غیركم، واللّه اللّه فی الصلوة! فانها عمود دینكم، واللّه اللّه فی بیت ربكم! لاتخلوه ما بقیتم فانه ان ترك لم تناظروا، واللّه اللّه فی الجهاد باموالكم و انفسكم و السنتكم فی سبیل اللّه! و علیكم بالتواصل و التباذل و ایاكم و التدابر و التقاطع، لاتتركوا الامر بالمعروف و النهی عن المنكر فیولّی علیكم شراركم ثم تدعون فلایستجاب لكم [6] ثم قال: یا بنی عبدالمطلب لا الفینكم تخوضون دماء المسلمین خوضاً تقولون: قتل امیرالمؤمنین (قتل امیرالمؤمنین، الا) لاتقتلن بی الاّ قاتلی. انظروا اذا انا متّ من ضربته هذه فاضربوه ضربة بضربة، و لایمثل بالرجل فانی سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: ایاكم و المثلة ولو بالكلب العقور.

---