1. خطبه ی شقشقیه (خطبه ی 3) [1] در این خطبه تصریح شده كه:

و انه لیعلم ان محلی منها محل القطب من الرحی.

این جمله اصلحیت آن حضرت را و اینكه این پیراهن تنها زیبنده ی اندام اوست اشاره می كند.

2. خطبه ی 6:

فواللّه ما زلت مدفوعاً عن حقی مستأثراً علیّ منذ قبض اللّه نبیه صلی الله علیه و آله حتی یوم الناس هذا [2] 3. در خطبه ی 65 كه در حقیقت خطبه نیست و حق این بود كه سید رضی آن را در كلمات قصار ذكر می كرد، چنین آمده است:

قرابت و وراثت:

قالوا لما انتهت الی امیرالمؤمنین علیه السلام انباء السقیفة بعد وفات رسول اللّه صلی الله علیه و آله قال علیه السلام: ما قالت الانصار؟ قالوا قالت: منا امیر و منكم امیر. قال علیه السلام: فهلاّ احتججتم [3]علیهم بأن رسول اللّه صلی الله علیه و آله وصی بأن یحسن الی محسنهم و یتجاوز عن مسیئهم؟ قالوا: و ما فی هذا من الحجة علیهم؟ فقال: لوكانت الامارة فیهم لم تكن الوصیة بهم. ثم قال علیه السلام: فماذا قالت قریش؟ قالوا: احتجّت بأنها شجرة الرسول صلی الله علیه و آله. فقال علیه السلام:

احتجّوا بالشجرة و اضاعوا الثمرة.

4. خطبه ی 160:

انتقاد:

سأله بعض اصحابه: كیف دفعكم قومكم عن هذا المقام و انتم احق به؟ فقال:

یا اخا بنی اسد [4]! انك لقلق الوضین، ترسل فی غیر سدد و لك بعد ذمامة الصهر و حق المسأله و قد استعلمت فاعلم. اما الاستبداد علینا بهذا المقام و نحن الاعلون نسباً و الاشدون برسول اللّه صلی الله علیه و آله نوطاً، فانها كانت اثرة شحّت علیها نفوس قوم و سخت عنها نفوس آخرین، والحكم اللّه، و المعود الیه القیامة. «و دع عنك نهباً صیح فی حجراته» و هلمّ الخطب فی ابن ابی سفیان فلقد اضحكنی الدهر بعد ابكائه و لا غرو و اللّه! فیا له خطباً یستفرغ العجب و یكثر الاود! حاول القوم اطفاء نور اللّه من مصباحه و سد فواره من ینبوعه و جدحوا بینی و بینهم شرباً و بیئاً، فان ترتفع عنا و عنهم محن البلوی احملهم من الحق علی محضه و ان تكن الاخری فلاتذهب نفسك علیهم حسرات ان اللّه علیم بما یصنعون.

5. خطبه ی 170 (و فیها یحمد اللّه و یذكر ما جری له یوم الشوری بعد مقتل عمر) :

. . . و قال قائل: انك یا ابن ابی طالب علی هذا الامر لحریص [5] فقلت: بل [6]انتم و اللّه لاحرص و ابعد و انا اخص و اقرب، و انما طلبت حقاً لی و انتم تحولون بینی و بینه و تضربون وجهی دونه، فلما قرعته بالحجة فی الملأ الحاضرین هبّ كأنه بهت لایدری ما یجیبنی به.

ایضاً خطبه ی 171:

و لعمری لئن كانت الامامة لاتنعقد حتی تحضرها عامّة الناس فما الی ذلك سبیل و لكن اهلها یحكمون علی من غاب عنها، ثم لیس للشاهد ان یرجع و لا للغائب ان یختار. الا و انی اقاتل رجلین: رجلاً ادعی ما لیس له و آخر منع الذی علیه [7] 6. ایضاً خطبه ی 170:

اللّهم [8]انی استعینك علی قریش و من اعانهم، فانهم قطعوا رحمی و صغّروا عظیم منزلتی و اجمعوا علی منازعتی امراً هو لی، ثم قالوا: الا ان فی الحق ان تأخذه و فی الحق ان تتركه.

7. خطبه ی 195:

و لقد علم [9]المستحفظون من اصحاب محمد صلی الله علیه و آله انی لم ارد علی اللّه و لا علی رسوله ساعة قط، و لقد واسیته بنفسی فی المواطن التی تنكص فیها الابطال و تتأخر فیها الاقدام نجدة اكرمنی اللّه بها. و لقد قبض رسول اللّه صلی الله علیه و آله و ان رأسه لعلی صدری و لقد سالت نفسه فی كفی فأمررتها علی وجهی. و لقد ولیت غسله صلی الله علیه و آله و الملائكة اعوانی، فضجت الدار و الافنیة، ملأ یهبط و ملأ یعرج و ما فارقت سمعی هینمة منهم، یصلّون علیه حتی واریناه فی ضریحه. فمن ذا أحق به منی حیاً و میتاً؟ 8. و من كتاب له الی معاویة (نامه ی 6) :

انه بایعنی القوم الذین بایعوا ابابكر و عمر و عثمان علی ما بایعوهم علیه، فلم یكن للشاهد ان یختار و لا للغائب ان یرد و انما الشوری للمهاجرین و الانصار، فان اجتمعوا علی رجل و سموه اماماً كان ذلك للّه رضی، فان خرج من امرهم خارج بطعن او بدعة ردوه الی ما خرج منه، فان ابی قاتلوه علی اتباعه غیر سبیل المؤمنین و ولاّه اللّه ما تولّی.

ایضاً نامه ی 36 (الی اخیه [10]عقیل بن ابی طالب فی ذكر جیش انفذه الی بعض الاعداء و هو جواب كتاب كتبه الیه عقیل) :

. . . فدع عنك قریشاً و تركاضهم فی الضلال و تجوالهم فی الشقاق و جماحهم فی التیه، فانهم قد اجمعوا علی حربی كاجماعهم علی حرب رسول اللّه صلی الله علیه و آله قبلی، فجزت قریشاً عنی الجوازی، فقد قطعو رحمی و سلبونی سلطان ابن امی.

9. و من كتابه الی اهل مصر مع مالك الاشتر لمّا ولاّه امارتها (نامه ی 62) :

اما بعد، فان اللّه [11]سبحانه بعث محمداً صلی الله علیه و آله نذیراً للعالمین و مهیمناً علی المرسلین، فلما مضی علیه السلام تنازع المسلمون الامر من بعده، فواللّه ما كان یلقی فی روعی و لایخطر ببالی ان العرب تزعج هذا الامر من بعده صلی الله علیه و آله عن اهل بیته و لا انهم منحوه عنی من بعده، فما راعنی الاّ انثیال الناس علی فلان یبایعونه فأمسكت یدی حتی رأیت راجعة الناس قد رجعت عن الاسلام یدعون الی محق دین محمد صلی الله علیه و آله فخشیت ان لم انصر الاسلام و اهله ان أری فیه ثلماً او هدماً تكون المصیبة به علیّ اعظم من فوت ولایتكم التی انما هی متاع ایام قلائل، یزول منها ما كان كما یزول السراب او كما یتقشع السحاب، فنهضت فی تلك الاحداث حتی زاح الباطل و زهق و اطمأن الدین و تنهنه.

رجوع شود به ورقه های نهج البلاغه- وحدت اسلامی.

ایضاً راجع به خطبه ی 226: للّه بلاء فلان، فقد قوّم الاود. . . بحث و تحقیق شود.

---