شانزده نوبت در نهج البلاغه ذكر عثمان آمده است. در شش جا صریحاً یا ضمناً انتقاد شده است:

1. خطبه ی 128 كه در بدرقه ی ابوذر- كه از طرف عثمان تبعید می شد- انشاء شده است، تجلیل عظیمی است از ابوذر و انتقاد ضمنی است از عثمان.

2. در مورد استیثار عثمان و قوم و خویش پرستی او: خطبه ی 30:

استأثر فأساء الاثرة و جزعتم فأسأتم الجزع.

3. نامه ی 28 در جواب معاویه. ضمن اینكه معاویه را مسئول قتل عثمان معرفی می كند، می گوید:

و ما كنت لاعتذر من انی كنت انقم علیه احداثاً. . .

4. عثمان، ضعیف و آلت دست اطرافیان خصوصاً مروان بود.

خطبه ی 162: فلاتكونن لمروان سیّقة یسوقك حیث شاء بعد جلال السن و تقضی العمر.

5. از همه شدیدتر خطبه ی شقشقیه:

الی ان قام ثالث القوم نافجاً حضنیه بین نثیله و معتلفه.

ابن ابی الحدید می گوید: این جمله ها از شعر معروف حطیئه: «دع المكارم لا ترحل لبغیتها- و اقعد فانك انت الطاعم الكاسی» هجوآمیزتر است.

6. بی تصمیمی و دستورهای ضد و نقیض درباره ی امام كه گاهی می گفت: مدینه را ترك كن كه چشم انقلابیون به تو نیفتد، و گاهی از خلأ و نبود علی احساس ناراحتی می كرد:

یا ابن عباس! ما یرید عثمان الاّ ان اكون جملاً ناضحاً بالغرب اقبل و ادبر، بعث الیّ ان اخرج ثم بعث الیّ ان اقدم ثم هو الان یبعث الیّ ان اخرج. و اللّه لقد دفعت عنه حتی خشیت ان اكون آثماً.

در شش نوبت خود را از شركت در خون عثمان تبرئه كرده است:

1. خطبه ی 22 2. خطبه ی 30 3. خطبه ی 73 4. خطبه ی 135 5. نامه ی 1 6. نامه ی 6 در شش جا درباره ی قتله ی عثمان بحث كرده است:

1. خطبه ی 166: در اینجا از شوكت و قدرت انقلابیون بحث كردهاست.

2. خطبه ی 172: طلحه را از محرّكین قتل عثمان قلمداد می كند.

3. نامه ی 9: تسلیم قتله ی عثمان را به معاویه بی معنی می داند.

4. نامه ی 64: تسلیم قتله ی عثمان را به معاویه بی معنی می داند.

5. نامه ی 28: رسماً معاویه را در قتل عثمان سهیم معرفی می كند.

6. نامه ی 37: راز معاویه را در اینكه در كمك عثمان كوتاهی كرده و همواره یاری عثمان را به نفع خود می كرده و آنگاه كه برایش سودی نداشته یاری نمی كرده، فاش می سازد.

این هجده مورد در شانزده جا ذكر شده، به این ترتیب: خطبه ی 3، 22، 30، 73، 128، 135، 162، 166، 172، 238 و نامه ی 1، 6، 9، 28، 37، 64.