اما مسئولیتهای خانوادگی:

الف. بحث اول این است كه ماهیت ازدواج چیست؟ آیا خرید و فروش است؟ آیا اجاره است؟ آیا هبه است؟ آیا شركت است؟ نه، مبادرت به یك خدمت مقدس، فعالیت تعاونی، یك كار فرهنگی است، تحمل یك مسئولیت است مانند هر پست مهم اجتماعی یا از آن جهت مسئولیت است كه هركدام مؤثر در دیگری هستند و از آن جهت كه كانون فرهنگی و تربیتی نوبنیاد است.

ب. مسئله ی تعدد زوجات و فلسفه اش و ضرورتش در شرایطش، حدیث. . . و اینكه تحمل مسئولیت مضاعف به قوّه ی 2 است، برای اینكه یك سلسله آزادیها از انسان سلب می شود. داستان حضرت امیر و حضرت رسول.

ج. اسلام هریك از خدمت بیرونی و درونی زن و شوهر را جهاد نامیده است: الكاد لعیاله. . . ، جهاد المرأة حسن التبعل. د. نظر بدبینانه ابوالعلاء معری و نظر اسلام هـ. مسئله ی حق حكومت مرد در مقابل آزادی افراد و مشروعیت آن و علت اختلاف نظر اسلام با آنها در این مسئله كه آنها همه ی سخنانشان در آزادی افراد است. علت این است كه فلسفه ی خانوادگی در نظر آنها و نظر اسلام متفاوت است و ارزش آن را درست نرسیده اند.

اما تربیت فرزندان (اولین مطلب این است كه طبق نظر اسلام كل مولود یولد علی الفطرة الاّ ان ابواه یهودانه او ینصرانه او یمجسانه، پس پدر و مادر امانتدار یك موجود سالم و پاكند و هرچه بر سر فرزند بیاید از آنها آمده است) :

الف. خصلت آمادگی بی چون و چرا برای پذیرش و وحی منزل دانستن سخن پدر و مادر و صحیح دانستن كار آنها و قهرمان دانستن آنها (پاداش و یا عقوبت) ، علیهذا قول و عمل.

ب. اعتدال در محبت ج. عدم تحقیر یكدیگر د. حق تعلیم و تحسین اسم هـ. مراقبت مسموعات، مبصرات، مقرؤات و. تنها بر «نه» تكیه نكردن و جانشین سازی چیز خوب مشروع، مثلاً فیلم خوب ز. وعده ی خلافی نكردن ح. نترساندن: لاتزرموا. . . ط. باشخصیت بار آوردن و طفیلی بار نیاوردن ی. قهرمان پرست نه مظلوم پرست یا. تستحب عرامة الغلام فی صغره(میله الی اللعب) ، اكیس الصبیان اشدهم بغضاً للكتّاب. یب. احترام خود كودك: اكرموا اودلاكم و احسنوا آدابهم یغفرلكم. یج. رعایت مساوات و عدالت بین اولاد: اعدلوا بین اولادكم كما تحبون ان یعدلوا بینكم بالبر و اللطف. - استحباب تعلیم الصبی الكتابة سبع سنین و الحلال و الحرام سبع سنین و السباحة و الرمایة سبع سنین: علموا اولادكم السباحة و الرمایة. الولد سید سبع سنین، عبد سبع سنین، وزیر سبع سنین. - همه ی اینها به صورت حقوق: حق كتابت، تحسین اسم، تزویج، فنون سباحت، رمایت، تعلیم حلال و حرام، حق مساوات و عدم تبعیض، حق اكرام، حق تحسین آداب و حق محبت و حق پاسخگویی به پرسشها. و عمده این است كه اكثریت قریب به اتفاق این حقوق مربوط است به حق تعلیم و تربیت. البته حق نفقه و كسوه و بهداشت نیز مسلّم است.