نهایة ابن اثیر، ماده ی كلمة، جلد 4، صفحه ی 199:
و فی حدیث النساء
[1] «استحللتم فروجهن بكلمة اللّه» قیل
هی قوله تعالی: فامساك بمعروف او تسریح باحسان.
سوره طلاق، آیه ی 2:
فامسكوهن بمعروف او فارقوهن بمعروف.
جلد پنجم . ج5، ص: 361
رجوع شود به تفاسیر ذیل این آیه.
راجع به اینكه روح ازدواج امساك به معروف است و اگرنه
طلاق است و ائمه در غیر مورد در طلاق دوم نیز به جمله ی
فامساك
بمعروف او تسریح باحسان [استناد كرده اند] رجوع شود به حدیثی در
فقیه، جلد 3، صفحه ی 49.
ایضاً فقیه، جلد 3، صفحه ی 12 حدیثی در قضاء امیرالمؤمنین نقل
می كند كه ظاهر حدیث این است كه علی به ولایت شرعیه میان زن و
شوهری تفریق می كند و زن دیگری به عقد مرد درمی آورد.
صافی ذیل آیه ی 20 و 21 از سوره ی نساء:
و ان اردتم استبدال زوج. . . و كیف تأخذونه و قد افضی بعضكم الی بعض و اخذن منكم میثاقاً غلیظاً:
فی المجمع عن الباقر علیه السلام: هو العهد المأخوذ علی الزوج حالة
العقد من امساك بمعروف او تسریح باحسان.
كافی، جلد 5، صفحه ی 502:
عبدالرحمن بن اعین قال: سمعت اباعبداللّه علیه السلام یقول: اذا اراد
الرجل ان یتزوج المرأة فلیقل: «اقررت بالمیثاق الذی اخذ اللّه،
امساك بمعروف او تسریح باحسان» .
در تفسیر كشاف در ذیل آیه ی 21 از سوره نساء:
. . . و كیف تأخذونه
و قد افضی بعضكم الی بعض و اخذن منكم میثاقاً غلیظاًدرباره ی
میثاقاً
غلیظاًمی گوید:
و قیل هو قول الولی عند العقد انكحتك علی ما فی كتاب اللّه من
امساك بمعروف او تسریح باحسان
جلد پنجم . ج5، ص: 362
شیخ طوسی در خلاف، جلد 2، صفحه ی 185:
العنة عیب یثبت للمرأة به الخیار یضرب لها (له) المدة سنة فان
جامع فیها و الاّ فرق بینهما و به قال جمیع الفقهاء و قال
الشافعی: لااعلم خلافاً فیه عن مقت لقیته فی انه ان جامع، و الاّ
فرق بینهما و قال الحكم لایضرب له مدة و لا یفسخ به النكاح و
به قال اهل الظاهر.
دلیلنا اجماع الفرقة و اخبارهم و ایضاً اجماع الصحابة. . . و
استدل بقوله تعالی: الطلاق مرتان فامساك بمعروف او تسریح
باحسان. فاذا عجز عن احدهما و هو ان یمسكها وجب ان
یسرحها بالاحسان.
از اینجا معلوم می شود كه از قدیم این آیه را به صورت یك اصل
پذیرفته اند، هرچند كاملاً در فقه وارد نشده و احیاناً خلاف آن فتوا
داده اند مثل فتوای خود شیخ درباره ی طلاق زوجه ی زوج مفقودالاثر كه
در صفحه ی 154 گفته است.
[1] رجوع شود برای تفصیل این حدیث به جلد 4 المیزان، صفحه ی 276.