می گویند سخن سمبولیك به مفهوم این است كه هر لفظی علامت برای معنی دیگری است، نظیر سخن رمزی. پس یك نوع سخن آن است كه لفظ و جمله برای افاده معنی و مفهومی است كه این لفظ قالب اوست و این سخن عادی است. و گاهی سخن رمزی است، یعنی الفاظ به گونه ای گفته شود كه مفهوم ظاهر ندارد مثل: اذا دخل السین فی الشین ظهر قبر محیی الدین. بنا بر بعضی [اقوال ] وجود حروف مقطعه اول سور قرآن اینچنین است.

ولی نوعی سخن است كه متشابه است، یعنی چندبطنی و چندمعنی است و چندلایه ای است كه هر كدام از آنها یك مفهوم خیلی ظاهر و روشن دارد. آیات متشابه اینچنین است. مثلاً: عارف از پرتو می راز نهانی دانست. . . یا: پیاله بر كفنم بند تا سحرگه حشر. . . و امثال اینها كه در شعر حافظ زیاد است.

اینجا این بحث باید مطرح شود كه فلسفه سخن متشابه چیست؟ جز این نیست كه هركس به قدر فهمش مطلب استفاده كند و به قول علامه طباطبایی تفاوت عرفان اسلامی با عرفان بودائی این است كه او مكشوف بحث كرده و این كه جامع مراتب است در پرده سخن گفته است [1]. در پرده سخن گفتن درس خود اسلام است- رجوع شود به مقاله علامه طباطبایی در جلد اول كتاب محمد صلی الله علیه و آله خاتم پیامبران.

ایضاً سخن عبدالرحمن بدوی در مقدمه سلمان پاك، ص 33.

ایضاً ورقه «حافظ، می و اقتباس از رند» .

---