ایده هایی نظیر « پلورالیسم » ، « قرائت های مختلف از دین » و « دین افیون اجتماع است » به استاد شهید مرتضی مطهری نسبت داده شده و سعی می شود از زبان آن بزرگوار این افکار در جامعه ترویج شود .

در برخی مطبوعات و نشریات ایده هایی نظیر « پلورالیسم » ، « قرائت های مختلف از دین » و « دین افیون اجتماع است » به استاد شهید مرتضی مطهری نسبت داده شده و سعی می شود از زبان آن بزرگوار این افکار در جامعه ترویج شود . نگارنده ی این مقاله بر این است که سستی و بی پایگی این مطالب را با استناد به آثار و نوشته های آن شهید نمایان سازد . لازم به ذکر است که بحث پلورالیسم به شکل امروزی آن در زمان استاد مطرح نبوده ولی شبهاتی در مورد حقانیت تمام ادیان ترویج می شده است که استاد شهید به عنوان یک اسلام شناس آگاه این انحرافات فکری را کشف و خنثی می ساخته اند . آن چه در ذیل می آید نکاتی است که در این ارتباط با پژوهش و تفحص در کتاب های مختلف ایشان به دست آمده است ؛

الف) تاکید بر وحدت ادیان

روشن است که پلورالیسم و کثرت گرایی دینی پیش فرض خود را تکثر ادیان و تنوع حق قرار می دهد ولی استاد شهید در موارد متعدد تاکید می کند که از نظر قرآن تنها یک دین داریم : « در سراسر قرآن اصرار عجیبی است که دین ، از اول تا آخر جهان ، یکی بیش نیست و همه ی پیامبران ، بشر را به یک دین دعوت کرده اند . در سوره ی مبارکه ی شوری آیه ی ۱۳ چنین آمده است : « خداوند برای شما دینی قرار داد که قبلا به نوح توصیه شده بود و اکنون بر تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی نیز توصیه کردیم » . قرآن در همه جا نام این دین را که پیامبران از آدم تا خاتم مردم را بدان دعوت می کرده اند « اسلام » می نهد . (مجموعه ی آثار شهید مطهری (تهران ، انتشارات صدرا ، چاپ چهارم ، (۱۳۷۴ ج ۳ ، ص ۱۵۷) کلمه ی دین را به صورت جمع (ادیان) نیاورده است . از نظر قرآن ، آن چه وجود داشته دین بوده نه ادیان … قرآن کریم که دین خدا را از آدم تا خاتم یک جریان پیوسته معرفی می کند نه چند تا ، یک نام روی آن می گذارد و آن اسلام است . البته مقصود این نیست که در همه ی دوره ها ، دین خدا با این نام خوانده می شده و با این نام در میان مردم معروف بوده است بلکه مقصود این است که حقیقت دین دارای ماهیتی است که بهترین معرف آن لفظ اسلام است و این است که می گوید : « ان الدین عند الله الاسلام » استاد شهید با توجه به این که دین را یکی معرفی می کنند ، در صدد برمی آیند که تفاوت شرایع آسمانی را تبیین کنند . از کلمات ایشان می توان سه دلیل برای این اختلاف و تفاوت یافت :

۱ - مقتضیات زمان ، خصوصیات محیط و تکامل بشر . « اصول مکتب انبیا که دین نامیده می شود یکی بوده است ، تفاوت شرایع آسمانی یکی در سلسله مسایل فرعی و شاخه ای بوده که بر حسب مقتضیات زمان و خصوصیات محیط و ویژگی های مردمی که دعوت شده اند متفاوت می شده و همه ی شکل های متفاوت و اندام های مختلف یک حقیقت بوده و به سوی یک هدف و مقصود بوده است و دیگر در سطح تعلیمات بوده که پیامبران بعدی به موازات تکامل بشر ، در سطح بالاتری تعلیمات خویش را که همه در یک زمینه بوده القا کرده اند .. و به تعبیر دیگر بشر در تعلیمات انبیا مانند یک دانش آموز بوده که او را از کلاس اول تا آخرین کلاس بالا برده اند . این تکامل دین است نه اختلاف ادیان . » (مجموعه ی آثار ، ص ۱۸۱)

۲ - تحریف کتب مقدس : وی با طرح آیه ی ۹ سوره ی حجر : (انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون) ما خود این کتاب را فرود آوردیم و هم اکنون خود نگهابان آن هستیم ، می گوید : « در این آیه با قاطعیت کم نظیری از محفوظ ماندن قرآن از تحریف و تغییر و نابودی سخن رفته است … یکی از علل تجدید رسالت و ظهور پیامبران جدید ، تحریف و تبدیل هایی است که در تعلیمات و کتب مقدس پیامبران رخ می داده و به همین جهت آن کتاب ها و تعلیمات ، صلاحیت خود را برای هدایت مردم از دست می داده اند … ظهور پیاپی پیامبران تنها معلول تغییر و تکامل شرایط زندگی و نیازمندی بشر به پیام نوین و راهنمایی نوین نیست . بیش تر معلول نابودی ها و تحریف و تبدیل های کتب و تعلیمات آسمانی بوده است … » (مجموعه ی آثار ، ج ۳ ، ص ۱۵۶)

۳ - تفاوت در شکل اجرا : « اختلاف و تفاوت تعلیمات آسمانی پیامبران از نوع اختلافات مکتب های فلسفی یا سیاسی یا اجتماعی یا اقتصادی که متشمل بر افکار متضاد است نبوده ؛ انبیا تماماً دارای یک مکتب و یک تز بوده اند . تفاوت تعلیمات انبیا با یک دیگر ، یا از نوع تفاوت تعلیمات کلاس های عالی تر با کلاس های دانی تر ، یا از نوع تفاوت اجرایی یک اصل در شرایط و اوضاع گوناگون بوده است … شکل اجرایی یک اصل کلی نیز در شرایط گوناگون متفاوت می شود . بسیاری از اختلافات در روش انبیا از نوع تفاوت در شکل اجرا بوده است و نه در روح قانون . » (مجموعه ی آثار ، ص ۱۵۹)

ب) رد حقانیت تمام ادیان :

از آن چه گذشت روشن شد که استاد شهید دین را واحد می دانند و تفاوت و اختلاف ادیان را امری عارضی تلقی می کنند ولی ایشان به این حد بسنده نکرده و در کتاب عدل الهی صراحتاً « حقانیت همه ی ادیان » و به عبارتی « کثرت گرایی دینی » را زیر سؤال می برند . اینک عبارات استاد را با هم می خوانیم :

« دین حق در هر زمانی یکی بیش نیست و بر همه کس لازم است از آن پیروی کند . این اندیشه که در میان برخی از مدعیان روشنفکری اخیراً رایج شده است که می گویند همه ی ادیان آسمانی از لحاظ اعتبار در همه وقت یکسانند ، اندیشه ی نادرستی است . البته صحیح است که میان پیامبران خدا اختلاف و نزاعی وجود ندارد . پیامبران خدا همگی به سوی یک هدف و یک خدا دعوت می کنند . آنان نیامده اند که در میان بشر فرقه ها و گروه های متناقض به وجود آورند ولی این سخن به این معنا نیست که در هر زمانی چندین دین حق وجود دارد و طبعاً انسان می تواند در هر زمانی ، هر دینی را که می خواهد بپذیرد ، برعکس معنای این سخن این است که انسان باید همه ی پیامبران را قبول داشته باشد … پس لازمه ی ایمان به همه ی پیامبران این است که در هر زمانی تسلیم شریعت همان پیامبری باشیم که دوره او است و قهراً لازم است در دوره ی ختمیه به آخرین دستورهایی که از جانب خدا به وسیله ی آخرین پیامبر رسیده است عمل کنیم . بسیاری از مردم زمان ما طرف دار این فکر شده اند که برای انسان کافی است که خدا را بپرستد . به یکی از ادیان آسمانی که از طرف خدا آمده است انتساب داشته باشد و دستورهای آن را به کار بندد ، شکل دستورها چندان اهمیتی ندارد ، حضرت مسیح هم پیغمبر است ، حضرت محمد هم پیغمبر است ، اگر طبق آیین مسیح عمل کنیم و هفته ای یک بار به کلیسا برویم صحیح است و اگر هم طبق آیین خاتم الانبیا عمل کنیم و هر روز پنج بار نماز بگذاریم درست است . اینان می گویند مهم این است که انسان به خدا ایمان داشته باشد و طبق یکی از برنامه های خدایی عمل کند … ولی ما این ایده را باطل می دانیم ، درست است که در دین ، اکراه و اجباری نیست ، (لا اکراه فی الدین) (سوره ی بقره ، آیه ی ۲۵۶) ولی این سخن به این معنا نیست که دین خدا در هر زمانی متعدد است و ما حق داریم هر کدام را که بخواهیم انتخاب کنیم . چنین نیست ؛ در هر زمان یک دین حق وجود دارد و بس ؛ در این زمان اگر کسی بخواهد به سوی خدا راهی بجوید باید از دستورات دین خاتم الانبیا راهنمایی بجوید .