آیا می دانید علت این كه در دنیای اروپا آزادی دین و آزادی عقیده را این طور فرض كردند كه عقیده بشر باید به طور كلی آزاد باشد (به همان معنایی كه خودشان می گویند) چیست؟ این آزادی عقیده به این حد افراط كه شما امروز در دنیای اروپا می بینید، بخشی از آن عكس العمل یك جریان بسیار شدید و سختی است كه در دنیای اروپا بوده و آن محكمه ی تفتیش عقاید است. اینها قرنها در چنگال تفتیش عقاید بودند. كلیسا می آمد تجسس و جست و جو می كرد ببیند آیا كسی در مسائلی كه كلیسا درباره آن اظهار نظر كرده است- ولو راجع به فلكیّات باشد- اعتقادی بر خلاف نظر كلیسا دارد یا نه؟ ! آیا اگر كلیسا اظهار نظر كرده است كه عناصر چهارتاست یا خورشید به دور زمین می چرخد، در این مسائل كسی فكری بر خلاف این دارد؟ ولو فكر او فكر علمی و فلسفی و منطقی بود. تا می دیدند فكری پیدا شده بر خلاف آنچه كلیسا عرضه داشته است، فورا آن را به عنوان یك جرم بزرگ تلقی می كردند، آن شخص را به محكمه می كشاندند و شدیدترین مجازاتها از نوع سوختن زنده زنده را در مورد او اعمال می كردند. شما تاریخ اروپای قرون وسطی را بخوانید [و آن را با تاریخ مشرق زمین مقایسه كنید، آنگاه می بینید] در این جهت مشرق زمین نظیر ندارد. از نظر فجیع بودن جنایت، ما هرچه كه مشرق زمین را توصیف كنیم و هرچه كه منبریها در منابر راجع به بنی امیه و بنی العباس و حتی حجّاج بن یوسف ثقفی حتی مبالغه كنند، مشرق زمین هرگز به پای اروپاییهای قرون وسطی نمی رسد، به پای اروپایی امروز هم نمی رسد. مجازات زنده زنده آتش زدن به سادگی انجام می شد. تاریخ آلبرماله قسمت قرون وسطای آن را بخوانید. مثلا می نویسد: یك دسته زن را (با این كه زن بیشتر مورد ترحم است) به یك جرم خیلی كوچك زنده زنده آتش زدند. چقدر دانشمندانی كه به جرم اظهار نظر در مسائلی كه كلیسا در باره آنها اظهار نظر علمی كرده است، آنهم مسائلی كه مربوط به اصول دین نیست مثل این كه عناصر چندتاست یا زمین می گردد كه مسئله ی مذهبی نیست، كشته شدند. می گفتند كلیسا در مسئله كلیات اظهار نظر كرده است، دیگر هیچ عالمی حق ندارد در این مسئله بر خلاف آنچه كلیسا اظهار نظر كرده است بگوید. قهرا عكس العمل آن تشدیدها این خواهد بود كه بگویند هر جا پای مذهب در كار بیاید، هر جا كه نام دین و مذهب باشد، مردم آزادند هر عقیده ای را می خواهند داشته باشند ولو بخواهند گاو را پرستش كنند.