برگردیم به آغاز سخن، ببینیم آیا امكان دارد آن معنویتی كه امروزه مورد قبول اغلب مكاتب است و از آن به «اومانیسم» تعبیر می كنند، بدون پیدا شدن آن عمقی كه ادیان پیشنهاد می كنند ایجاد گردد؟ آیا ممكن است انسان یك موجود معنوی و یا - به تعبیر این آقایان- انسانگرا بشود بی آن كه قادر باشد خود را و جهان را تفسیر معنوی كند؟ آیا معنویت بدون ایمان به خدا، بدون ایمان به مبدأ و معاد، بدون ایمان به معنویت انسان و این كه در او پرتوی غیرمادی حاكم و مؤثر است، اساسا امكان پذیر هست؟ پاسخ همه این سؤالها منفی است. از جمله خصوصیات انقلاب ما این است كه چون برپایه ایدئولوژی اسلامی قرار گرفته، به معنویتی واقعی متكی است نه معنویتی از آن دست كه حضرات پیشنهاد می كنند و می بینیم كه بطلان و ورشكستگی اش به اثبات رسیده است. در كشورهایی كه به ادعای طرفداران این نوع معنویت ساختگی مالكیت وجود ندارد، بی معنویتی و خودخواهی و خودپرستی همان قدر رایج است كه در كشورهای طرفدار مالكیت. یك نمونه جالب از پرورده شدگان مكتبهای اومانیستی اینچنینی استالین است. می پرسم آیا استالین در چه محیط و در كدام جامعه رشد یافت؟ غیر از این است كه در جامعه ای كه به ادعای آقایان در آن مالكیت وجود نداشت؟ اگر این تز درست باشد كه مالكیت فردی به انسان خودپرستی و خودخواهی و جاه طلبی می دهد، در مورد استالین كه نه سند مالكیتی به نامش وجود داشت و نه ملك و املاكی داشت و نه خانه های متعدد، چه می توانید بگویید؟ چگونه بود كه این شخص كه از تربیت شدگان همین مكتبهاست، به اعتراف معتقدان این مكاتب از جمله ی خودخواه ترین و درنده خوترین انسانهای روی زمین محسوب می شد؟ در میان كمونیستهای امروز، غیر از یك گروه خاص یعنی آنها كه با نام توده ای شهرت دارند، سایر گروه ها به استالین به چشم یك انسان نگاه نمی كنند و استالینیسم را مترادف با فاشیسم می دانند. نمونه استالین در این جوامع كم نیست؛ لااقل اگر یك استالین بزرگ پیدا نشود، دهها و هزارها استالین كوچك در آنجا یافت می شوند. به این ترتیب این سؤال اساسی باقی می ماند كه اگر معنویت جبرا به دنبال سلب مالكیت پیدا می شود، پس وجود این استالین های كوچك را چگونه می توان توجیه كرد؟