نكته ظریف مطلب این است: اسلام جهت گیری نهضتهای الهی را به سوی مستضعفین می داند نه این كه خاستگاه هر نهضت و انقلاب را هم منحصرا مستضعفین می داند. مكتب مادی می گوید نهضت فقط و فقط به دوش محرومان است علیه مرفه ها؛ به دوش محرومان و به سود محرومان. اسلام نهضت پیغمبران را به سود محرومان می داند نه این كه منحصرا به دوش محرومان بداند. قرآن دلایل روشنی در این مطلب دارد. این تفاوت میان جهت گیری و خاستگاه را گاهی ملاحظه نكرده اند و نمی كنند. ریشه اساسی مطلب این است: كسانی كه این گونه می گویند، انقلابها را به اصطلاح خصلتهای بالذات اجتماعی می دانند یعنی می گویند انسانی نیست و ریشه ای در ساختمان انسانها ندارد، ریشه ای در تغییرات اجتماعی دارد؛ در صورتی كه اسلام همیشه روی فطرت یعنی روی انسان تكیه می كند ولو به عنوان یك فرد. به همین جهت است كه اسلام مخاطب خودش را منحصرا محرومان قرار نمی دهد، مخاطب را همه مردم قرار می دهد حتی خود آن مرفه و استضعافگر، چون از نظر اسلام در درون هر استضعافگری، در درون هر فرعونی از فرعونها یك انسانِ در زنجیر نهفته است، یعنی در منطق اسلام فرعون فقط بنی اسرائیل را به زنجیر نكشیده، یك انسان را هم در درون خودش به زنجیر كشیده، انسانی كه دارای فطرت الهی است و ارزشهای الهی سرش می شود ولی در زندانِ این فرعون بیرونی است. و لهذا پیغمبران، اول می روند سراغ آن انسانِ به زنجیر كشیده شده ی در درون فرعونها بلكه آن انسان را علیه فرعون حاكم بر انگیزانند و بتوانند انقلاب را از درون ایجاد كنند. البته اینجا موفقیت به آن نسبت نیست كه كسی انسان درونی اش در زنجیر نباشد. ممكن است ده درصد موفقیت باشد ممكن است پنج درصد یا یك درصد. وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ الِ فِرْعَوْنَ یَكْتُمُ ایمانَهُ [1]. . . یعنی انسانی از همان ملأ فرعون، از همان برخوردارها [چنین گفت و علیه فرعون قیام كرد. همچنین زن فرعون ] [2] از نظر زندگی و رفاه و این كه در طبقه ی به اصطلاح استثمارگر و استضعافگر بود [مانند فرعون بود] ولی در منطق قرآن با دعوت موسی، زن فرعون علیه فرعون قیام می كند. اما اول در درون زن فرعون یك انسان واقعی نهفته بوده و به زنجیر كشیده شده بوده ولی نه در حد انسانی كه در درون فرعون بود. او اول زنجیر درونی خودش را پاره كرد و بعد علیه شوهرش كه فرعون و سمبل این نظام بود قیام كرد. اما این قیام به سود چه كسی بود؟ به سود سبطی ها؛ از میان قبطی ها به سود سبطی ها. فرق بین قبطی و سبطی این است كه سبطی انسانی است كه از ناحیه ی انسانهای بیرونی به زنجیر كشیده شده ولی خودش در درونش یا به زنجیر كشیده نشده یا كمتر كشیده شده است. قهرا دعوت موسی در میان اینها داوطلب بیشتری دارد؛ همان طور كه وقتی پیغمبر اسلام ظهور كرد بیشتر چه كسانی دعوتش را پذیرفتند؟ لا اقل هشتاد درصد، محرومها پذیرفتند چون موانعشان كمتر بود، بیست درصد مرفه ها، ولی پیغمبر توانست در آن بیست درصد هم انقلاب ایجاد كند. پس این دو جهت را نباید با یكدیگر اشتباه كنیم. انقلابهای اسلامی به سود مستضعفین و در جهت خیر مستضعفین (آنهم نه مستضعف به عنوان یك طبقه) یعنی در جهت عدالت است، قهرا از او گرفته می شود به این داده می شود. آن كه باید بگیرد، برایش هم فال است هم تماشا، یعنی هم پاسخگو به فطرت خودش است هم چیزی به دستش آمده. ولی آن كه باید بدهد، به فطرتش پاسخ می گوید اما باید پا روی مطامع خودش بگذارد، از این جهت است كه بسیار مشكل است. این است كه موفقیت در میان این طبقه كم است. عده ای كه آن گونه فكر می كنند، می گویند اصلا انقلاب اسلامی انقلابی است مال محرومان علیه مرفه ها، غیر محرومان اساسا انقلابی نیستند و نبوده اند و نخواهند بود، شركت هم نداشته اند و كارهای انقلابی آنها دروغ بوده.

---