ممكن است بپرسید آیا در نهضت فعلی، هدفهای روحانیت همان هدفهای سید
جمال است؟ جواب این است: آری و نه. آری، یعنی تمام هدفهای سید جمال در
هدفهای این نهضت مندرج است. می بینیم رهبران نهضت، همه ی اینها را طرح كرده اند
و در مردم ما هم آگاهی نسبت به همه ی اینها پیدا شده است. امروز در مردم ما آگاهی
ضد استبداد، ضد استعمار، ضد خرافه، طرفداری از اتحاد و وحدت اسلام،
طرفداری از همبستگی دین و سیاست، طرفداری از علم و مدرسه و فرهنگ، همه ی
اینها هست. اما «نه» یعنی هدفهای این نهضت محدود به هدفهای سید جمال نیست.
هدفهای سید جمال به عنوان یك مصلح بزرگ اسلامی یك جزء و یك قسمت از
هدفهای نهضت اسلامی بزرگ ماست.
آیا هدف این نهضت همان هدف جنبش تنباكو است، یعنی ضدیت با استعمار
اقتصادی؟ آری و نه. آری، یعنی آن هم جزء هدفهای این نهضت است، و نه: اما
منحصر به آن نیست. آیا ضد استعمار سیاسی است نظیر انقلاب عراق؟ باز آری و نه،
آن هم جزء هدفهاست ولی محدود به آن نیست. آیا ضد استبداد است؟ آری و نه. آیا
ضد استعمار اقتصادی است، مثل نهضت ملی شدن صنعت نفت؟ باز آری و نه. آیا
این نهضت ضد استثمار است؟ آری و نه، ضد استثمار هست اما محدود به آن نیست.
آیا برای آن چیزی است كه امروز آن را حقوق بشر می نامند؟ باز آری و نه؛ ما به
آنچه كه طرفداران حقوق بشر می گویند احترام می گزاریم ولی به عنوان جزئی از
هدفهای نهضت اسلامی خودمان نه به عنوان تمام هدفهای این نهضت. دموكراسی
چطور؟ باز آری و نه.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج24، ص: 110