رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود:

هركس كه می خواهد بدون آنكه مالی در كف داشته باشد بی نیاز باشد و بدون آنكه فامیلی و عشیره ای و خدم و حشمی داشته باشد عزیز و محترم باشد و بدون آنكه در رأس یك قدرت اجتماعی باشد و پستی را قبضه كرده باشد مهابت و صلابت داشته باشد، راهش این است كه خود را از خواری معصیت و گناه خارج كند و به عزت طاعت پروردگار پیوند كند.

البته شك نیست كه مال، انسان را بی نیاز می سازد و عشیره و فامیل داشتن به بشر عزت و احترام می دهد و قدرتهای اجتماعی را در دست داشتن بر مهابت انسان می افزاید، ولی تمام اینها به حكم آنكه ابزارها و وسایل مادی است محدود است؛ یعنی برای همه ی مردم میسر نیست كه آنقدر مال داشته باشند كه از همه چیز بی نیاز باشند، و آنقدر عشیره و فامیل خوب و همراه داشته باشند كه در پرتو آنها و در حمایت آنها محترم زیست كنند، و قدرتهای اجتماعی را- كه قهراً محدود است و بالاخره در اختیار افراد معینی قرار می گیرد- آنها بگیرند. ولی خداوند متعال یكنوع بی نیازی و عزت و مهابتی دیگر در میان همه ی مردم به طور متساوی تقسیم كرده كه همه می توانند از آنها برخوردار شوند، فقط اندكی معرفت و زحمت لازم دارد و آن عبارت است از تحصیل اصولی محكم در زندگی بر مبنای خداشناسی و تقوا و دیانت. آدم خداشناس و متقی و سلیم النفس كه اهل عقیده و مسلك و شخصیت اخلاقی و معنوی است، خود به خود در نظر همه محبوب و محترم است؛ در عین محبوبیت، عظمت و جلال و مهابت دارد و در عین حال هر وقت احتیاج و نیازی پیدا كند همه ی مردم او را مثل خود و برادر خود می دانند، در زندگی و سعادت همه ی مردم شریك است. آری، نعمتهای مادی محدود و قسمت شده است. اگر انسان محور آرزوهایش حوایج مادی باشد هیچ وقت به آنها نمی رسد، زیرا به هر آرزویی كه برسد آرزویی بزرگتر در جلو چشمش نمایان می شود، دائماً احساس اضطراب و نگرانی می كند، اطمینان و رضایت خاطر كه رمز سعادت است هیچ وقت برایش دست نمی دهد. ولی امور معنوی و روحانی، روح بشر را قانع می كند و به او رضایت خاطر و اطمینان می دهد. این است كه بزرگان گفته اند: مثَل آرزوهای باطل دنیوی مثَل آب شور است؛ نه تنها انسان را سیراب نمی كند و رفع تشنگی نمی نماید، بلكه تشنگی و عطش وی را اضافه می كند و شخص بیشتر می آشامد تا آنجا كه او را می كُشد:

بزرگان اینها را گفته اند برای اینكه ما را از مدار طمع و گرداب حرص خارج سازند و زندگی ما را روی اصولی صحیح و سعادتمندانه تنظیم كنند؛ نخواسته اند با گفتن این مطالب ما را نسبت به نوامیس زندگی لاقید نمایند كه تنبلی پیش بگیریم و تن به هیچ كاری ندهیم. بشر در این دریای عظیم زندگی باید حركت كند تا به ساحل مقصود برسد، اما این مطلب هم هست كه حركت منظم كشتی عقل و دانش یك مطلب است و گرفتار شدن در گرداب حرص و طمع و حسادت و رقابت و بدخواهی مطلب دیگری است. آن كه در وسط دریا در گردابی افتاده و قدرت عظیم آب او را به سرعت می چرخاند، او هم در دریا حركت می كند ولی آن حركت رو به ساحل نجات نیست بلكه رو به غرقاب فناست. اصول زندگی و حركت در صراط مستقیم زندگی كه سلسله ی مقدس انبیا اولین و بهترین راهنمای آن هستند، غیر ازاین است كه انسان در گرداب حرص و طمع بیفتد و دیوانه وار دنبال اندوختن ثروت برود بدون آنكه هدفی صحیح و مشروع از این اندوختنها داشته باشد. این گونه ثروت اندوزی ها گذشته از اینكه از نظر حقوق اجتماعی و پامال كردن حق اجتماع گناه محسوب می شود، از جنبه ی فردی و شخصی نیز جز وبال و نكبت و تحمل رنج چیزی نیست؛ زیرا فردی كه عمری رنج می كشد و متحمل مشقتها می شود و همه ی وقتش صرف جمع كردن و اندوختن می شود و برای خودش وقتی باقی نمی گذارد كه در آن وقت به مطالعه و تماشای تماشاخانه ی جهان بپردازد و چیزی از معنا و روح زندگی درك كند و حتی فرصت پیدا نمی كند كه از همان مال استفاده ی مادی ببرد، پس در حقیقت نصیب این آدم همه رنج و مشقت بوده به علاوه ی شقاوتها و مسئولیتهای اخروی.

علی علیه السلام فرمود: بعضی مردم هستند كه مورد تعجب می باشند، و آنها كسانی هستند كه در دنیا به واسطه ی بخل و خسّت مانند فقرا زندگی می كنند و در قیامت باید مانند ثروتمندان حساب بدهند كه از كجا آوردی و چرا اندوختی و مصرف نكردی و یا چرا در فلان مصرف باطل مصرف كردی؟ و عجب این است كه همان فقری كه از آن می ترسند، به واسطه ی بخل و خسّت زودتر به آن مبتلا می شوند و از همان غنا و بی نیازی كه محبوب و معشوق آنهاست روز به روز دورتر می شوند، زیرا امتیاز فقیر از غنی به این است كه فقیر غذای خوب نمی خورد و غنی غذای خوب می خورد، فقیر لباس خوب نمی پوشد و غنی می پوشد، فقیر مسكن و خانه ی خوب ندارد و قدرت ایجاد وسایل خوب برای زندگی ندارد و غنی همه ی اینها را دارد؛ و آنچه عجب است این است كه بعضی از مردم به واسطه ی بخل و خسّت با داشتن مال و ثروت زیاد نه غذای خوب می خورند و نه لباس خوب می پوشند و نه وسایل خوب برای زندگی خویش فراهم می كنند؛ این است كه می گوییم با داشتن مال در میان فقر زندگی می كنند و از بی نیازی فرسنگها دور می باشند.

آری، این است معنای اینكه انسان از جاده ی راست و صراط مستقیم زندگی خارج شود و در گرداب بیماریهایی نظیر بخل و حرص و حسد و طمع و جنون شهرت و شهوت و غیره بیفتد. بزرگان بشر نخواسته اند ما را از موهبتها و نعمتهای خدا محروم سازند، بلكه خواسته اند دست ما را بگیرند و از گردابها نجات دهند.