روابط زناشویی منحصر به امور مادی و جسمانی یعنی تماسهای بدنی و حمایتهای مالی نیست. اگر منحصر به این امور بود تعدد زوجات قابل توجیه بود، زیرا امور مادی و جسمانی را می توان میان افراد متعدد قسمت كرد و به هر كدام سهمی داد.

در روابط زناشویی آنچه عمده و اساس است امور روحی و معنوی است، عشق و عاطفه و احساسات است. كانون ازدواج و نقطه ی پیوند دو طرف به یكدیگر دل است. عشق و احساسات مانند هر امر روحی دیگر قابل تجزیه و تقسیم نیست؛ نمی توان آنها را میان افراد متعدد سرشكن و جیره بندی كرد. مگر ممكن است دل را دو نیم كرد یا در دو جا به گرو گذاشت؟ مگر می شود قلب را به دو نفر تسلیم كرد؟ عشق و پرستش یكه شناس است، شریك و رقیب نمی پذیرد. جو و گندم نیست كه بشود پیمانه كرد و به هر نفر سهمی داد. بعلاوه، احساسات قابل كنترل نیست. آدمی در اختیار دل است نه دل در اختیار آدمی. پس آن چیزی كه روح ازدواج است و جنبه ی انسانی آن است و روابط دو انسان را از روابط دو حیوان- كه صرفاً شهوانی و غریزی است- متمایز می كند، نه قابل قسمت است و نه قابل كنترل. پس تعدد زوجات محكوم است.

به عقیده ی ما در این بیان قدری اغراق وجود دارد، زیرا راست است كه روح ازدواج عاطفه و احساسات است؛ هم راست است كه احساسات قلبی تحت اختیار آدمی نیست؛ اما اینكه گفته می شود احساسات قابل تقسیم نیست، یك تخیل شاعرانه بلكه یك مغالطه است، زیرا سخن در این نیست كه احساسات بخصوصی را مانند یك قطعه جسم دو قسمت كنند و به هر كدام سهمی بدهند، تا گفته شود كه امور روحی قابل تقسیم نیست؛ سخن در ظرفیت روحی بشر است. مسلماً ظرفیت روحی آدمی آنقدر محدود نیست كه نتواند دو علاقه را در خود جای دهد. پدری صاحب ده فرزند می شود و هر ده نفر را تا حد پرستش دوست می دارد، برای همه ی آنها فداكاری می كند.

بلی، یك چیز مسلّم است و آن اینكه عشق و احساسات هرگز در صورت تعدد آنقدر اوج نمی گیرد كه در وحدت می گیرد. اوج اعلای عشق و احساسات با تعددسازگار نیست، همچنانكه با عقل و منطق نیز سازگار نیست.

راسل در زناشویی و اخلاق می گوید:

«بسیاری از مردم امروز عشق را یك مبادله ی منصفانه ی احساسات می دانند و همین دلیل به تنهایی، صرف نظر از دلایل دیگر، برای محكوم كردن تعدد زوجات كافی است. » .

من نمی دانم چرا اگر بناست مبادله ی احساسات منصفانه باشد باید انحصاری باشد؟ مگر پدر كه فرزندان متعدد خود را دوست می دارد و متقابلاً آنها پدر را دوست می دارند مبادله ی احساسات آنها به طور منصفانه نیست؟ اتفاقاً با اینكه فرزندان متعددند علاقه ی پدر به هر یك از فرزندان بر علاقه ی هر یك از فرزندان نسبت به پدر می چربد.

عجیب این است كه این سخن را كسی می گوید كه دائماً به شوهران توصیه می كند كه عشق زن خود را به بیگانه محترم بشمارند و مانع روابط عاشقانه ی آنها نشوند؛ متقابلاً چنین توصیه هایی به زنان می كند. آیا به عقیده ی راسل باز هم مبادله ی احساسات زن و شوهر منصفانه است؟