بررسی درستی و نادرستی مسائلی مانند تعدد زوجات- كه ناشی از ضرورتهای شخصی یا اجتماعی است- به این نحو صحیح نیست كه آن را با تك همسری مقایسه كنیم.

بررسی صحیح این گونه مسائل منوط به این است كه از طرفی علل و موجبات ایجاب كننده ی آنها را در نظر بگیریم و ببینیم عواقب وخیم بی اعتنایی به آنها چیست. از طرف دیگر نظری به مفاسد و معایبی كه از خود این مسائل ناشی می شود بیفكنیم. آنگاه یك محاسبه ی كلی روی مجموع آثار و نتایجی كه از دو طرف مسأله پیدا می شود به عمل آوریم. تنها در این صورت است كه این گونه مسائل به صورت واقعی خود طرح و مورد بررسی قرار گرفته اند.

توضیحاً مثالی ذكر می كنم: فرض كنید می خواهیم در باره ی «سربازی اجباری» نظر بدهیم. اگر تنها از زاویه ی منافع و تمایلات خانواده ای كه سرباز به آنها تعلق دارد بنگریم شك ندارد كه قانون سرباز وظیفه قانون خوبی نیست. چه از این بهتر كه قانونی به نام قانون سربازی وظیفه وجود نداشته باشد و عزیز دل خانواده از كنارشان دور نرود و احیاناً به میدان جنگ و خاك و خون كشیده نشود! .

اما بررسی این مسأله به این نحو صحیح نیست. بررسی صحیح آن به این نحو است كه ضمن توجه به جدا شدن فرزندی از خانواده ای و احتمالاًداغدار شدن آن خانواده، عواقب وخیم سرباز مدافع نداشتن را برای كشور در نظر بگیریم. آن وقت است كه كاملاً معقول و منطقی به نظر می رسد كه گروهی از فرزندان وطن به نام «سرباز» آماده ی دفاع و جانبازی برای كشور باشند و خانواده های آنها رنجهای ناشی از سربازی را تحمل كنند.

ما در مقالات گذشته به ضرورتهای شخصی و اجتماعی كه احیاناً مجوز تعدد زوجات می شود اشاره كردیم. اكنون می خواهیم معایب و مفاسد ناشی از تعدد زوجات را بررسی كنیم تا زمینه برای یك محاسبه ی كلی فراهم گردد و ضمناً روشن شود كه ما به یك سلسله معایب برای تعدد زوجات اعتراف داریم هرچند بعضی از ایرادات واشكالات را وارد نمی دانیم چنانكه عن قریب روشن خواهد شد. معایبی كه می شود برای تعدد زوجات ذكر كرد زیاد است و ما از جنبه های مختلف وارد بحث می شویم. اینك بیان آن اشكالات و معایب: