من بر خلاف بسیاری از افراد، از تشكیكات و ایجاد شبهه هایی كه در مسایل اسلامی می شود- با همه ی علاقه و اعتقادی كه به این دین دارم- به هیچ وجه ناراحت نمی شوم، بلكه در ته دلم خوشحال می شوم زیرا معتقدم و در عمر خود به تجربه مشاهده كرده ام كه این آیین مقدس آسمانی در هر جبهه از جبهه ها كه بیشتر مورد حمله و تعرض واقع شده، با نیرومندی و سرافرازی و جلوه و رونق بیشتری آشكار شده است.

خاصیت حقیقت همین است كه شك و تشكیك به روشن شدن آن كمك می كند.

شك مقدمه ی یقین، و تردید پلكان تحقیق است. در رساله ی زنده ی بیدار از رساله ی میزان العمل غزالی نقل می كند كه:

«. . . گفتار ما را فایده این بس باشد كه تو را در عقاید كهنه و موروثی به شك می افكند زیرا شك پایه ی تحقیق است و كسی كه شك نمی كند درست تأمل نمی كند.

و هر كه درست ننگرد، خوب نمی بیند و چنین كسی در كوری و حیرانی بسر می برد. » بگذارید بگویند و بنویسند و سمینار بدهند و ایراد بگیرند، تا آنكه بدون آنكه خود بخواهند وسیله ی روشن شدن حقایق اسلامی گردند.

یكی از قوانین درخشان اسلام از دیدگاه مذهب جعفری- كه مذهب رسمی كشور ماست- این است كه ازدواج به دو نحو می تواند صورت بگیرد: دائم و موقت.

ازدواج موقت و دائم در پاره ای از آثار با هم یكی هستند و در قسمتی اختلاف دارند. آنچه در درجه ی اول ایندو را از هم متمایز می كند، یكی این است كه زن و مرد تصمیم می گیرند به طور موقت با هم ازدواج كنند و پس از پایان مدت اگر مایل بودند تمدید كنند تمدید می كنند و اگر مایل نبودند از هم جدا می شوند.

دیگر اینكه از لحاظ شرایط، آزادی بیشتری دارند كه به طور دلخواه به هر نحو كه بخواهند پیمان می بندند. مثلاً در ازدواج دائم خواه ناخواه مرد باید عهده دار مخارج روزانه و لباس و مسكن و احتیاجات دیگر زن از قبیل دارو و طبیب بشود، ولی در ازدواج موقت بستگی دارد به قرارداد آزادی كه میان طرفین منعقد می گردد؛ ممكن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود یا زن نخواهد از پول مرد استفاده كند.

در ازدواج دائم، زن خواه ناخواه باید مرد را به عنوان رئیس خانواده بپذیرد و امر او را در حدود مصالح خانواده اطاعت كند، اما در ازدواج موقت بسته به قراردادی است كه میان آنها منعقد می گردد.

در ازدواج دائم، زن و شوهر خواه ناخواه از یكدیگر ارث می برند، اما در ازدواج موقت چنین نیست.

پس تفاوت اصلی و جوهری ازدواج موقت با ازدواج دائم در این است كه ازدواج موقت از لحاظ حدود و قیود «آزاد» است، یعنی وابسته به اراده و قرارداد طرفین است؛ حتی موقت بودن آن نیز در حقیقت نوعی آزادی به طرفین می بخشد و زمان را در اختیار آنها قرار می دهد.

در ازدواج دائم، هیچ كدام از زوجین بدون جلب رضایت دیگری حق ندارند از بچه دار شدن و تولید نسل جلوگیری كنند، ولی در ازدواج موقت جلب رضایت طرف دیگر ضرورت ندارد. در حقیقت، این نیز نوعی آزادی دیگر است كه به زوجین داده شده است. اثری كه از این ازدواج تولید می شود یعنی فرزندی كه به وجود می آید، با فرزند ناشی از ازدواج دائم هیچ گونه تفاوتی ندارد.

مهر، هم در ازدواج دائم لازم است و هم در ازدواج موقت، با این تفاوت كه در ازدواج موقت عدم ذكر مهر موجب بطلان عقد است و در ازدواج دائم عقد باطل نیست، مهرالمثل تعیین می شود.

همان طوری كه در عقد دائم، مادر و دختر زوجه بر زوج، و پدر و پسر زوج بر زوجه حرام و محرم می گردند، در عقد منقطع نیز چنین است، و همان طوری كه خواستگاری كردن زوجه ی دائم بر دیگران حرام است خواستگاری زوجه ی موقت نیز بر دیگران حرام است. همان طوری كه زنای با زوجه ی دائم غیر، موجب حرمت ابدی می شود زنای با زوجه ی موقت نیز موجب حرمت ابدی می شود. همان طوری كه زوجه ی دائم بعد از طلاق باید مدتی عده نگه دارد زوجه ی موقت نیز بعد از تمام شدن مدت یا بخشیدن آن باید عده نگه دارد با این تفاوت كه عده ی زن دائم سه نوبت عادت ماهانه است و عده ی زن غیر دائم دو نوبت یا چهل و پنج روز. در ازدواج دائم جمع میان دو خواهر جایز نیست، در ازدواج موقت نیز روا نیست.

این است آن چیزی كه به نام ازدواج موقت یا نكاح منقطع در فقه شیعه آمده است و قانون مدنی ما نیز عین آن را بیان كرده است.

بدیهی است كه ما طرفدار این قانون با این خصوصیات هستیم. و اما اینكه مردم ما به نام این قانون سوء استفاده هایی كرده و می كنند، ربطی به قانون ندارد. لغو این قانون جلوی آن سوء استفاده ها را نمی گیرد بلكه شكل آنها را عوض می كند بعلاوه ی صدها مفاسدی كه از خود لغو قانون برمی خیزد.

ما نباید آنجا كه انسانها را باید اصلاح و آگاه كنیم، به دلیل عدم عرضه و لیاقت در اصلاح انسانها مرتباً به جان مواد قانونی بیفتیم، انسانها را تبرئه كنیم و قوانین را مسؤول بدانیم.

اكنون ببینیم با بودن ازدواج دائم چه ضرورتی هست كه قانونی به نام قانون ازدواج موقت بوده باشد. آیا ازدواج موقت- به قول نویسندگان «زن روز» - با حیثیت انسانی زن و با روح اعلامیه ی حقوق بشر منافات دارد؟ آیا ازدواج موقت اگر هم لازم بوده است، در دوران كهن لازم بوده است اما زندگی و شرایط و اقتضای زمان حاضر با آن موافقت ندارد؟ ما این مطلب را تحت دو عنوان بررسی می كنیم:

الف. زندگی امروز و ازدواج موقت.

ب. مفاسد و معایب ازدواج موقت.