استاد مطهری (ره)، مصائب و شداید را برای تکامل انسان ضروری می داند و می فرماید: اگر محنت ها و رنج ها نباشد بشر تباه می گردد. قرآن می فرماید: «همانا انسان را در رنج و سختی آفرینش داده ایم» [1]. استاد می افزاید که آدمی باید مشقت ها را تحمل کند و سختی ها را بکشد، تا هستی لایق خود را بیابد. تضاد و کشمکش، شلاق تکامل است، موجودات زنده با این شلاق راه خود را بسوی کمال می پیمایند، این قانون در جریان نباتات، حیوانات و بالاخص انسان صادق است». امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ در یکی از نامه های خود به عثمان بن حنیف ... به این قانون بیولوژیک اشاره می کند: «که در ناز و نعمت زیستن، موجب ضعف و ناتوانی می گردد و برعکس زندگی در شرایط دشوار و ناهموار، آدمی را نیرومند و چابک می سازد و جوهر هستی او را آبدیده و توانا می گرداند. آنگاه حضرت توضیح می دهد که درختان بیابانی که از مراقبت و رسیدگی مرتّب باغبان محروم می باشند، چوب محکم تر و بادوام تر دارند، درختان باغستان ها که دائماً مراقبت شده اند و باغبان به آنها رسیدگی کرده نازک پوست تر و بی دوام ترند».

استاد در ادامه می فرماید: خدا برای تربیت و پرورش جان انسان ها دو برنامه تشریعی و تکوینی دارد و در هر برنامه شداید و سختی ها را گنجانیده است. در برنامه تشریعی عبادت را فرض کرده و در برنامه تکوینی، مصائب را در سر راه بشر قرار داده است. روزه، حج، جهاد، انفاق و نماز، شدایدی است که با تکلیف ایجاد گردیده و صبر و استقامت در انجام آنها موجب تکمیل نفوس و پرورش استعدادهای عالی انسانی است. گرسنگی، ترس، تلفات مالی وجانی و ... شدایدی است که در تکوین پدید آورده شده است و بطور قهری انسان را در برمی گیرد. [2]