استاد مطهری درباره سکوت امام علی و انگیزه های آن می نویسد:«سکوت علی سکوت حساب شده و منطقی بود، نه صرفاً ناشی از اضطرار و بیچارگی، یعنی او از میان دو کار بنا به مصلحت یکی را انتخاب کرد که شاق تر و فرساینده تر بود، برای او آسان بود که قیام کند و حداکثر آن بود که به واسطه نداشتن یار و یاور خودش و فرزندانش شهید شوند، شهادت آرزوی علی بود [1] ».

اما اگر امام در آن روزها به شهادت می رسید آیا می توانست چهره نفاق بنی امیه و غیر آنان را برملا کند؟! بدیهی است که استقبال از شهادت در آن روزها به نفع امام و اسلام نبود و اگر امام به شهادت می رسید، اساساً تشیع که در حقیقت همان اسلام علی ـ علیه السلام ـ است شکل نمی گرفت و مکتب صادقین و باقرین ـ علیهما السلام ـ به وجود نمی آمد تا «اصول اربعمأته» (که در واقع کلیات اسلام و تشیع بود) مطرح شود. بنابراین راه جنگ، دفاع و شهادت هیچ یک به مصلحت نبود، لذا امام راه دوم را انتخاب کرد. خود امام ـ علیه السلام ـ در این باره فرموده:

«در اندیشه فرو رفتم که میان دو راه کدام را برگزینم؟ آیا با کوته دستی قیام کنم یا بر تاریکی کور صبر کنم، تاریکیی که بزرگسال در آن فرتوت می شود و تازه سال پیر می گردد و مؤمن در تلاش سخت تا آخرین نفس واقع می شود، دیدم صبر بر همین حالت طاقت فرسا، عاقلانه تر است پس صبر کردم در حالی که خاری در چشم و استخوانی در گلویم بود [2]».