هدف از نزول قرآن کریم به عنوان معجزه الهی، فقط خواندن الفاظ آن نیست، بلکه گوش جان فرا دادن و شنیدن پیام آن و الهام گرفتن و به کار بستن آن در مسیر زندگی، هدفی بالاتر است، از این روی در آیات و روایات زیادی، سکوت کردن و گوش فرا دادن به قرآن کریم هنگام قرائت، مورد تأکید قرار گرفته است، از جمله آیه ی 204 سوره ی اعراف که در متن سؤال به آن اشاره شد.

داستانی که از کتاب شهید مطهری نقل گردید، نمونه ای بارز از سیره ی ائمه -علیهم السّلام- و اهتمام آنان به چنین امر مهمّی است، ولی باید توجّه داشت که به صرف امر به سکوت در آیات و روایات نمی توان حکم به وجوب نمود و از آن جا که حکم به وجوب یا استحباب در حیطه ی وظایف فقها و عالمان است، از این روی به بیان اقوال آن پرداخته می شود تا به طور مطلوب آیه ی ذکر شده تبیین و معنا شود.

امّا این که آیه ی فوق دلالت بر وجوب سکوت کردن و گوش دادن به قرآن کریم، هنگام شنیدن آن به ویژه در نماز دارد یا نه؟ و اگر دلالت دارد، آیا به طور مطلق یا محدود، موارد خاص است یا نه؟ سه قول وجود دارد:

1ـ این امر به طور مطلق دلالت بر وجوب دارد [1] (چه هنگام قرائت امام در نماز جماعت و چه در مواقع دیگر).

2ـ در همه جا دلالت بر استحباب دارد. [2]

3ـ وجوب اختصاص دارد به شنیدن قرائت امام در نماز جماعت ولی در غیر آن صورت مستحب است. [3]

از بین این اقوال، قول سوّم از همه قویتر است و بیشتر فقیهان و مفسّرین قائلند که انصات و گوش دادن به قرائت امام جماعت واجب است، ولی در موارد دیگر مستحب است، و هم چنین کسانی که قائل به عدم وجوب سکوت در نماز جماعت هستند، نیز استحباب در موارد دیگر را می پذیرند. [4] حال در استحباب فرقی نیست که داخل نماز یا خارج از نماز باشید.

البتّه ممکن است این سؤال به ذهن آید که: مگر سکوت در بین نماز و گوش دادن به صدای قرآن کریم، موالات و پی در پی بودن اجزاء نماز را به هم نمیزند؟ در جواب باید گفت: سکوت تا اندازهای در بین نماز جایز است که موالات و هیئت نماز را به هم نزند [5] و تعیین مصداق و مقدار را فقیهان به عرف واگذار نموده اند. [6] یعنی تا اندازه ای می توان سکوت کرد و به قرائت قرآن کریم گوش داد که مردم بگویند: این شخص دارد نماز می خواند. ولی اگر فاصله طولانی شود به طوری که هیئت و صورت نماز به هم بخورد و انسان از حالت نماز گزار بودن خارج شود، نماز باطل می شود.

با این بیان می توان گفت: بر طبق نظر بیشتر مفسّرین و فقیهان، سکوت کردن و گوش کردن صدای قرآن کریم، فقط در قرائت نماز جماعت واجب است و در غیر این صورت مستحب است. فقط به این نکته باید توجّه داشت که اگر در بین نماز بود، نباید فاصله طولانی ایجاد شود، به طوری که موالات و هیئت و صورت نماز به هم بخورد.