مقدمه: در این بحث با بیان ملاک و شرایط ازدواج موقت و آسیب هایی که در این ازدواج بر زن یا مرد وارد می شود، آشنا خواهیم شد و در آخر راه هایی که برای حل این مشکل ارائه خواهیم داد و دیگر اینکه اسلام از غرق شدن در امور جنسی دفاع نمی کند و ازدواج را به عنوان گامی برای رشد و تکامل انسان مطرح می کند نه لذّت جسمی و جنسی صرف و در ضمن با علل عدم و تبلیغ گسترده این ازدواج آشنا خواهیم شد.

الف) در مورد قسمت اول سؤال، باید بگویم در این که صیغه موقت در احکام دین به طور کلی تشریع شده است بحثی نیست، به ویژه اینکه این امر از نظر فقهای «شیعه» مورد اتفاق هم می باشد. به عنوان مثال اگر شما به توضیح المسائل دو جلدی ^[1] مراجع که از جمله آنها حضرت آیت الله فاضل لنکرانی است، رجوع کنید، می بینید که مراجع (حفظهم الله) به طور کلی اصل وجود چنین عقدی را مطرح کرده اند و درباره آن مباحثی ذکر نموده اند، به طوری که اختلافات آنها در حد اندکی می باشد. شهید مطهری (ره) نیز به این مسأله در کتاب نظام حقوق زن پرداخته است و به برخی از شبهات این ازدواج جواب داده اند.[2] پس اصل صیغه موقت و تشریع آن در دین امری است مسلّم، که در این باره در قرآن کریم هم به آن تصریح شده است. امّا نکته قابل توجهی که باید به آن اشاره کنم این است که علماء بزرگوار ما درصدد بیان ملاک، فوائد و شیوه اجرای آن و فرق آن با عقد دائم، بوده اند. به عبارت دیگر ایشان بیشتر به مبانی نظری بحث پرداخته اند، امّا در صدد بیان اینکه این امر چگونه در عمل پیاده شود که مشکلاتی به بار نیاورد، نبوده اند چگونگی انجام این صیغه ها (با توجه به شبهات، تنفر فرهنگی و مردم) برای افراد واجد شرایط، نیاز به مباحث دقیق تری دارد. مثلاً این امر زیر نظر چه نهادی صورت می گیرد؟ چه افرادی می توانند از این امر استفاده کنند که به زندگی آنها آسیبی نرساند، مثلاً به زندگی زناشویی فعلی آنها آسیب نرساند. با بچّه هایی که از این راه بوجود می آیند چه باید کرد؟ چون خیلی وقت ها در این ازدواج بچه دار شدن مدّ نظر هیچ کدام از زن و شوهر نیست و مرد از مسئولیت آن شانه خالی می کند و زن هم مورد تهدید فامیل، تنفر اجتماعی، عذاب وجدان و ناراحتی های روانی قرار می گیرد. 

ب) نکته ای که در این قسمت لازم است به آن اشاره نماییم این است که اولاً ازدواج موقت یکی از راه های مشکل مذکور در سؤال است و دوم این که با شرایط خاص خود و توجه به جوانب امر الان محضرهای ثبت ازدواج با شرایط مخصوص این صیغه را بین زن و شوهر در این ازدواج اجراء می کنند. امّا این طور نیست که خود آنها معرفی نمایند و دو طرف عقد را به یکدیگر آشنا سازند. شاید سؤال در ذهن شما ایجاد شود که چرا کار آسان تر صورت نمی گیرد؟ جواب این است که به علت سوء استفاده هایی که در این باره صورت گرفته، کیفیت این عقد محدود تر شده است. و این امر از باب مسائل حکومتی است، یعنی نهادهایی که زیر نظر جمهوری اسلامی هستند موظف هستند در چهارچوب این نظام به کار خود مشغول باشند، تا از ایجاد هرگونه هرج و مرج جلوگیری به عمل آید.

ج) ازدواج موقت به عنوان یک راه حل

باید توجه داشته باشید که ازدواج موقت نمی تواند به عنوان یک نسخه کلی برای همه پیچیده شود. ازدواج موقت همیشه بخاطر مسائل جنسی صرف مطرح نیست، گاهی بخاطر مسائل دیگری مثل محرمیت عاطفی و... است. از سویی دیگر بیشتر جنبه موقتی و تسکینی دارد. در این قسمت لازم است چند امر مدّنظر باشد:

1 . ازدواج موقت نیاز به یک سری بحث های نظری، تحقیقاتی، آسیب شناسی زن، مرد، بچه های متعه، آسیب شناسی خانوادگی، آسیب شناسی جوانان و ازدواج دائم است. به عنوان مثال ممکن است رواج این امر به طور گسترده باعث بی میل شدن جوانان در انتخاب همسر دائم و فرار از نفقه همسر دائم شود.[3] از طرف دیگر در جامعه ما نیاز به فرهنگ سازی هست. چرا که نظر کلی مردم در مورد این زنان و حتی مردان نظر مثبتی نیست. پس باید با آماده سازی مردم از طریق جراید، تلویزیون، صدا و سیما و گفتن واقعیت ها و فواید و راه های کنترل مضرات آن، نشست ها، همایش ها، سریال و داستان ها زمینه اجرای آنها در جامعه را باز کرده و بینش مردم را عوض نمود. در جامعه ای که این بحث مقبولیت ندارد، بیان آن بدون مقدّمات نظری و... با شکست مواجه خواهد شد.

2 . این ازدواج یک راه حل است، ولی برای زندگی برخی از جمله نوجوانان و جوانان معلوم نیست راه حل باشد.

3 . مشکلاتی که در سؤال اشاره شده بود، راه حلش منحصر به ازدواج موقت نیست و می توانیم از راه های دیگر نیز این مشکل ها را برطرف سازیم. آنچه که مهم است این است که رفع این مشکل به طور صد در صد ممکن نیست و اصلاً با نظام آفرینش سازگاری ندارد یعنی غریزه جنسی باید مهار شود، نگاه به نامحرم باید کنترل گردد و به همین خاطر است که در روایات مذمت کرده اند که شخصی نسبت به نگاه و فکر و عمل خود تسلّط نداشته باشد و در مقابل فردی که مقابل فردی که مقابل فشار جنسی خود در غیر مسیر صحیح آن ایستادگی کند، و تقوای الهی را حفظ کند، پاداش الهی شامل حال او می گردد (مثل ابن سیرین، و شیخ رجب علی خیاط [4]).

4 . به دانش آموزان باید برخی از مسائل را گوش زد کرد. برخی وظایف هم به دوش اولیاء و مربیان و مسئولین کشور می باشد، جلوگیری از پخش عکس های مبتذل و دیدن فیلم های سکسی و نیم سکس از اینترنت و ماهواره و .... عدم اختلاط پسر و دختر ـ تشویق دختران به رعایت حجاب اسلامی ـ برخورد با افرادی که عمداً و از روی غرض تبلیغ بی حجابی و... می کنند ـ تقویت بعد معنوی اساتید و دانش آموزان و... ـ ایجاد رابطه صمیمی در داخل خانواده برای جلوگیری از بی اعتمادی و دخترگریزی و جذب محبّت های دروغین شدن ـ تشویق به امر ورزش برای پخش شدن این نیرو به کل بدن ـ اجتناب از غذاهای شهوت زا ـ تسهیل امر ازدواج دائم و پایین آوردن سن ازدواج و تبلیغ ازدواج های کم خرج مثل برخی از ازدواج های دانشجویی و...

پس در مورد این معضل نوجوانان، باید گفت که این مشکل تنها با این راه حل برطرف نمی شود. این امر می تواند مشکلات زیادی برسر راه دختران بگذارد دختران که بیشتر به جهت محبّت به طرف مقابل اعتماد می کند و با بوالهوسی جنسی مخالف خود روبرو می شود و آینده ای تاریک در مقابل خود قرار می دهد. چون هیچ جوانی حاضر نیست با دختری که قبلاً چنین رابطه ای داشته پیمان ازدواج ببندد همچنین جوانان وقتی می بیند که در این ازدواج از آزادی نسبی بالا برخوردارند (فرار از نفقه، مسکن، غذا، کار و تلاش روزانه و...) تن به ازدواج دائم نمی دهند و اگر هم بدهند اگر شرایطی در ازدواج موقت نباشد، هر آن ممکن است که ازدواج دائم در خطر طلاق قرار گیرد. در ثانی معلوم نیست با یکی دوبار صیغه کردن این شهوت جنسی خاموش شود. بلکه شعله ور هم می شود، و مشکلات دیگری نیز فراسوی نوجوانان و جوانان ممکن است قرار دهد. آری ازدواج موقت با شرایط خود برای افراد خاصی با تعهدات ویژه ای قابل اجرا است. چنانکه فعلاً در محضرها چنین ازدواجی بین دو طرف متعهّد به این عقد اجرا می گردد.