شهید مطهری در کتاب معاد بحث های خوب و جامعی در این موضوعات دارند که در قسمت کتابخانه سایت در دسترس شما می باشد. جهت پاسخ به سوال شما این قسمت از کتاب را برای شما انتخاب کرده ایم:

مجموعا آنچه که ما از آیات قرآن می‏فهمیم این است که مردن در منطق قرآن تباهی و صرف خراب شدن و انهدام نیست، بلکه مردن انتقال است (قرآن خودِ مردن را می‏گوید انتقال و جدایی است) و آن که می‏میرد، در همان آن و لحظه‏ای که می‏میرد، از اینجا منتقل می‏شود به جای دیگر و در جای دیگر زنده است تا روز قیامت که مسأله حشر جسمانی پیدا شود و بدنها از خاکها بیرون بیایند؛ البته قرآن کلمه عود ارواح به اجساد را ندارد، ولی می‏گوید مردم از قبرها زنده می‏شوند.

آیات زیادی در این زمینه هست. بعضی از آیات درباره مردن به طور عموم صحبت کرده و بعضی به طور خصوص (مثلا درباره سعدا خصوصا شهدا و یا درباره اشقیا)، و بعضی درباره همه ولی به نحو تقسیم‏بندی صحبت کرده است. از مجموع اینها این طور استفاده می‏شود [که مردن تباهی نیست و انتقال است.]

یک سلسله از آیاتِ عموم که از آنها می‏شود تفسیر مرگ را از زبان قرآن دانست، آن آیاتی است که از مرگ به «توفّی» تعبیر می‏کند که این آیات زیاد است:

الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی أَنْفُسِهِمْ [1]

الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبِینَ [2]

اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها [3]

وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکُمْ حَفَظَةً حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ هُمْ لا یُفَرِّطُونَ [4] خدا قاهر است در بالای بندگان و برای شما نگهبانان می‏فرستد تا آن وقتی که مردن یکی از شما می‏رسد، همان رسل و فرستاده‏های ما او را توفّی می‏کنند (می‏میرانند).

«توفّی» از ماده «وَفَیَ» است (همان ماده‏ای که «وفا» و «استیفا» از آن است) و از ماده «فوت» نیست. ما فارسی‏زبان‏ها گاهی «فوت» را با «وفات» مرادف خیال می‏کنیم. «فوت» از دست رفتن است؛ اگر تعبیر «فوت» می‏کرد، به همان معنای تباهی و تمام شدن و از دست رفتن بود.

به اتفاق تمام لغتها «توفّی» یعنی استیفا کردن و تحویل گرفتن یک چیز بتمامه. اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها، یعنی خدا نفْسها را در وقت مردن بتمامه و بکماله می‏گیرد.

 «توفّی» که در قرآن آمده، همان مفهوم قبض را می‏دهد. (در قرآن کلمه «قبض» نیامده، ما در عرف خودمان می‏گوییم عزرائیل روح را قبض کرد و یا می‏گوییم عزرائیل قابض الارواح است)

در یکی از این آیات خواب را با مردن در یک ردیف می‏شمارد، می‏فرماید: اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها خدا نفْسها را در وقت مردن و آنها را که هنوز نمرده‏اند در وقت خوابیدن، می‏گیرد؛ آن که مُرد دیگر نفسش برنمی‏گردد و آن را که خوابیده است دومرتبه می‏فرستد.

معلوم می‏شود از نظر قرآن یک چیزی هست که نام او «نفس» است. فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضی‏ عَلَیْهَا الْمَوْتَ آن که حکم مرگ بر او شده است نگهش می‏دارد وَ یُرْسِلُ الْأُخْری‏ إِلی‏ أَجَلٍ مُسَمًّی[5] و آن دیگری (یعنی خوابیده) را می‏فرستد تا یک وقتِ مقدّر و تعیین شده که آن هم برای همیشه گرفته شود.

خود خوابیدن را اگر از نظر اصول جسمانی در نظر بگیریم یک حالت خیلی عادی است و جز قطع یک سلسله روابط چیزی نیست، اما قرآن خواب را که در آن شعور انسان ضعیف شده و در یک حدی [از بین‏] رفته، یک نوع جدا کردن آن چیزی که خودش اسمش را «نفْس» گذاشته می‏داند و بیداری را مساوی با بازگشتن همان «نفس» می‏داند.

از جمله آیات، آیاتی است که اگرچه مخصوص شهداست ولی از نظر صراحت شاید هیچ آیه‏ای تا این مقدار صریح نباشد. در دو جای قرآن این مطلب آمده است که مبادا گمان کنید آنان که در راه خدا کشته شده‏اند مرده هستند؛ خیر، زنده‏اند. در یک آیه که در سوره بقره است این طور می‏فرماید: وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشْعُرُون[6] به آنها نگویید مرده‏ها، آنها زنده‏اند ولی شما مستشعر نیستید، شما درک نمی‏کنید، شما خیال می‏کنید مرده‏اند؛ واقعا آنها زنده هستند[7].