مسئول دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد قم گفت: اندیشه های شهید مطهری در مورد امامت و ولایت و به ویژه ولایت فقیه باید تحلیل و تشریح شود.

12 اردیبهشت یادآور شهادت مردی بزرگ، متکلم و فیلسوفی جامع، مجتهدی نام آور و تئوری پرداز انقلاب اسلامی است که وجود او برای دشمنان و مغلطه کاران باری بس بزرگ و غیرقابل تحمل بود. به همین مناسبت و برای آشنایی بیشتر با افکار این عالم و فیلسوف برجسته در گفت وگو با حجت الاسلام محسن غرویان به بررسی جرعه ای از دریای بیکران افکاری مطهری پرداختیم.

سوال: شخصیت شهید مطهری را با توجه به شرایط زمانی و مکانی آن دوره چگونه ارزیابی می کنید؟

حجت الاسلام غرویان: در مورد شخصیت شهید مطهری می توان از دو بعد اساسی علمی معنوی و اخلاقی صحبت کرد، استاد مطهری به معنای واقعی کلمه فیلسوف بود یعنی اهل تفکر و تعقل بود و آنچه که به عنوان عقیده در مسائل مختلف فلسفی و فکری اظهار نظر می کرد، مطالبی بود که با تفکر و تعقل به آن رسیده بود، نه اینکه مسئله تقلید باشد. به عبارت دیگر وی در مسائل فلسفی تقلیدی صحبت نمی کرد چون خود مجتهد در فن فلسفه و صاحب نظر بود و ادله آن مطلب فلسفی را می دانست و بر اساس آن ادله، بحث فلسفی را مطرح می کرد و این نکته مهمی است.

برخی افراد هستند که در فلسفه هستند ولی در حرف های آنها وقتی دقت می شود، می بینیم که این حرف ها تقلیدی است ولی شهید مطهری اینگونه نبود.

نکته دوم جامعیت و گستردگی معلومات و اطلاعات ایشان بود که از همه جای فلسفه اسلامی، منطق اسلامی و علوم عقلی آگاهی داشت و این گستردگی در همه ابواب اسلامی بسیار قابل توجه بود و نکته سوم اینکه مطالبی که مطهری عنوان می کرد برای او بسیار راحت و حل شده بود و بنابراین در بیان مطالب فلسفی راحت حرف می زد و آن مسئله را مانند موم در دست داشت و به شاگردانش منتقل می کرد و در آثار مکتوب خود می نوشت.

به همین دلیل آثار شهید مطهری در مقایسه با آثار هم قطارانش به نظر من رتبه نخست را دارد و فلسفه با همه پیچیدگی هایش در آثار فلسفی شهید مطهری به راحتی بیان شده است.

علامه مطهری تلاش داشت معارف دینی را بر اساس مبانی فلسفی حل کند و همت وی این بود که در تفسیر قرآن و مباحث کلامی بتواند پایه های عقلی آن مباحث را روشن کند. این چهار ویژگی از مهم ترین ابعاد شخصیت علمی شهید مطهری است.

ویژگیهای اخلاقی شهید مرتضی مطهری چگونه بود؟

* در بعد اخلاقی و عرفانی ایشان متخلق به اخلاق اسلامی و متوجه مسائل عرفانی و معنوی و اهل تعبد و خضوع و خشوع در برابر خدا، اهل ادب و احترام نسبت به اساتید خود از جمله علامه طباطبایی، امام خمینی(ره) و آیت الله بروجردی بود و رمز موفقیت ایشان هم علاوه بر بعد علمی و استعداد و نبوغ همین توجهات معنوی و اخلاقی بوده است.

علت مقبولیت آثار و اندیشه های استاد شهید مطهری بین مردم و به ویژه نسل جوانی که ایشان را ندیده اند، چیست؟

* عمق شهید مطهری در مسائل فکری و فلسفی و دقت و انضباط فکری یکی از علت های اساسی مقبولیت آثار وی نزد مردم است.

همچنین روانی و سهل الوصول بودن آثار مکتوب و سخنرانی ها و تدریس آن استاد فقید دلیل دیگری بر توجه به آثار مطهری است، یعنی خواننده و شنونده به راحتی می تواند به مراد ایشان دست پیدا کند.

نکته دیگر جامعیت آثار ایشان است، در مجموعه آثار شهید مطهری همه نیازهای فکری و علمی خود را در زمان حاضر پیدا می کنند. بحث های شهید مطهری کاربردی بود و سعی می کرد شبهات روز و سؤالات جدید فکری را شناسایی کرده و به پاسخ آنها بپردازد.

بخشی از آثار شهید مطهری در خصوص مبارزه با افکار التقاطی به ویژه مارکسیسم در آن زمان است به نحوی که ایشان را از جدیدترین مبارزان با مکتب مارکسیسم می دانند، در این خصوص چه نظری دارید؟

* یکی از وجوه شخصیتی شهید مطهری این بود که برای خود احساس مسئولیت می کرد که از دین و اندیشه الهی به مصداق آیات قرآن کریم دفاع کند و برای دفاع از فلسفه دینی و معارف الهی لازم بود که مکاتب رقیب را مطالعه کند، بنابراین در زمان خود جدیدترین رقیب برای فلسفه الهی را مارکسیسم تشخیص داد و به سراغ مارکسیسم رفت، مبانی فکری و فلسفی و اندیشه های اجتماعی و سیاسی مارکسیسم و کمونیسم را مطالعه کرد و چه به صورت تدریس و سخنرانی و چه به صورت مکتوب به نقد آنها پرداخت بنابراین یکی از بهترین تحلیلگران و نقادان مارکسیسم و کمونیسم را مطهری می دانم و معتقد هستم آن زمان علامه شهید مطهری بهترین پاسخگو به سؤالات و شبهات ضددینی کمونیسم ها بود.

ارزیابی شما از نظریات شهید مطهری در مورد ولایت فقیه با توجه به اینکه آن را تئوری دینی می دانستند، چیست؟

* بحث ولایت فقیه در زمان شهید مطهری به این صورت جدی که در زمان ما مطرح شده، طرح شده نبود، البته اندیشه ولایت فقیه را امام خمینی(ره) مطرح کرد و شهید مطهری نیز اوایل انقلاب به عنوان نزدیک ترین شاگرد امام راحل این بحث را مطرح کرد اما فرصت اینکه کتاب مستقلی در مورد ولایت فقیه تالیف کند، نداشت اما در کتاب ولاء ها و ولایت ها کوتاه و مختصر به این بحث پرداخته است و همینطور در کتاب امامت و رهبری مسئله امامت و ولایت را به عنوان بحث کلامی مطرح کردند، اما در عین حال سیره عملی وی دفاع فکری و عمیق علمی از اندیشه ولایت فقیه بود که در زمان امام خمینی(ره) صورت گرفت و امام راحل ایشان را به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب تعیین کرد.

بهترین کاری که برای تجلیل از خدمات این استاد بزرگ به ایران و اسلام می توان انجام داد، چیست؟

* تقریبا می توان گفت شهید مطهری بزرگ ترین متفکر تئوری پرداز انقلاب اسلامی بود و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند «اندیشه های شهید مطهری پایه های تئوریک نظام جمهوری اسلامی است» و از این رو یکی از کارهایی که اکنون باید انجام شود تحلیل، تشریح و توضیح اندیشه های شهید مطهری در باب ولایت و امامت به ویژه ولایت فقیه است.