در مدل اندیشه سیاسی شهید مطهری، امکان تغییر در قالب های حکومت مداری وجود دارد اما محتوای اسلامی آن ثابت است و در این میان، رهبری فقیه جامع الشرایط، محور حکومت اسلامی و غیر قابل حذف است.

با توجه به فرارسیدن سالروز شهادت استاد مطهری، گروه آیین و اندیشه خبرگزاری فارس در نشستی که در دانشگاه باقرالعلوم علیه السّلام قم برگزار کرد، به بررسی اندیشه سیاسی استاد مطهری با حضور حجت الاسلام والمسلمین «نجف لک زایی» مدیر پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی و مؤلف کتاب «اندیشه سیاسی آیت الله مطهری» و حجت الاسلام والمسلمین «غلامرضا بهروز لک» رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده روشن پرداخت که مشروح آن در پی می آید.

-------------------------------------------------------

روش شناختی اندیشه سیاسی شهید مطهری در ذیل مکتب اصولیون و حکمت متعالیه قرار می گیرد

-------------------------------------------------------

* شهید مطهری(ره) تحول در فقه سیاسی را چگونه مطرح کرد؟

حجت الاسلام لک زایی: استاد مطهری(ره) به لحاظ روش شناختی، فقه سیاسی را در ذیل مکتب اصولی ها مطرح کرده و مفصل وارد نقد اخباری گری شده اند و دلیلش این است که در نظر استاد مطهری(ره) غیر از اینکه جایگاه سیاسی عالم دینی در مکتب اخباری نادیده گرفته شده است؛ حتی جایگاه تعالیم سیاسی دین نیز مورد غفلت قرار گرفته است.

از نظر اخباری ها، احادیث و روایات، تنها منابع معرفتی دین هستند که می توان به آن ها مراجعه کرد و از سنت، فراتر نمی توان رفت، بنابراین قرآن و عقل به دلایلی کنار گذاشته می شوند و اجماع را نیز مورد توجه قرار نمی دهند.

اما وقتی استاد مطهری(ره) مبنای اصولی را انتخاب می کند، واضح است که در کنار سنت و حدیث، بحث قران و عقل نیز به لحاظ معرفت شناسی و روش شناختی مورد توجه قرار می گیرند. اما روش شناختی مکتب اصولی که استاد مطهری مورد توجه قرار می دهند از جهت اینکه به لحاظ فلسفی نیز با حکمت متعالیه پشتیبانی می شود از ظرفیت های بیشتری نسبت به اصولیون مشابه برخوردار است و این نیز به خاطر این است که استاد مطهری(ره) به لحاظ فلسفی، شاگرد حضرت امام (ره) و علامه طباطبایی(ره) است که این دو استاد نیز از صاحب نظران حکمت متعالیه بوده اند.

همانطور که از آیت الله جوادی آملی نقل شده است زمانی که حکمت متعالیه در فقه تأثیر می گذارد، باعث حیات فقه می شود و این حیات ظرفیت هایی در فقه سیاسی متفکرین ایجاد می کند که فقهای مشابه که از حکمت متعالیه برخوردار نیستند و لو اینکه روش شناختیشان اصولی است اما از آن ظرفیت ها برخوردار نیستند.

اثر سومی که در فقه سیاسی استاد مطهری(ره) تأثیر می گذارد، بحث ذخایر معرفی است که شهید مطهری(ره) در حوزه فقه سیاسی آنها را مطرح کرده است و ایشان علاوه بر اینکه مباحث فقه سیاسی امام خمینی(ره) را مد نظر قرار می دهند و مطرح می کنند، به ذخایر معرفتی مطرح در عصر مشروطه نیز توجه خاصی دارد و به تحلیل مباحث آیت الله نائینی و شهید شیخ فضل الله نوری پرداخته اند و در آثار خودشان، آنها را مورد توجه قرار داده اند، به همین خاطر است زمانی که با وقوع انقلاب اسلامی مواجه می شویم و حوادثی که به تدوین انقلاب اسلامی منجر شده است، دیده می شود که شهید مطهری(ره) با یک نگاه روشنی به تحولات نگاه می کند و مسئله رهبری فقیه جامع الشرایط در انقلاب برای ایشان پذیرفته و حل شده است.

در تبیین ها و روشنگری هایی که شهید مطهری(ره) دارند، هم نهضت های اصلاحی معاصر ایران و جهان اسلام را به خوبی تبیین می کند و نیز به خوبی از آنها برای انقلاب اسلامی استفاده می کند.

--------------------------------------------------

شهید مطهری(ره) مجالی پیدا نکرد تا مباحث فقه سیاسی را به شکل گسترده مطرح کند

--------------------------------------------------

شهید مطهری(ره) در سفرشان به فرانسه، ملاقاتی با امام خمینی (ره) داشتند و زمانی که به ایران برمی گردند، از او سؤال می شود که امام خمینی(ره) را چگونه یافتید؟ شهید مطهری(ره) می گوید: کسی را یافتم که «آمَنَ بربّه و هَدَفِهِ و...» بود، یعنی امام خمینی(ره) هم به خدا و هم به هدفش و هم به مردم ایمان داشت و در واقع استاد مطهری(ره) پایه های نظریه مردم سالاری دینی را در جریان انقلاب تشکیل داد زیرا آن بخش «آمَنَ بربّه و هَدَفِهِ و ...» همان بخش اعتقادات و دستورات دین است که محتوای جمهوری اسلامی می شود و در این بخش آمده است که امام خمینی(ره) مردم را نیز قبول داشت و معتقد بود مردمی که حضور فعالی در انقلاب دارند، انقلاب را تنها نخواهند گذاشت و این مطلب به جمهوریت و ساختار نظام و تحقق نظام از طریق حضور پرشکوه مردم برمی گردد.

شهید مطهری(ره) مجالی پیدا نکرد تا مباحث فقه سیاسی را به شکل گسترده ای مطرح بکند و در حقیقت مردم از دیدگاه ها و نظریاتش محروم شدند اما همان اندازه بحث های پراکنده در آثار شهید مطهری(ره)، اگر مورد توجه محققین قرار بگیرد، یک اندیشه سیاسی را در حوزه فقه سیاسی شیعه به نمایش می گذارد که عناصر روش شناختی آن روشن است و نیز در قالب مکتب اصولی ها و هم عناصر و بنیادهای کلامی و فلسفی شهید مطهری(ره) به لحاظ فلسفی، چه حکمت متعالیه که از آن به عنوان فقه سیاسی متعالیه یاد می شود؛ یعنی فقه سیاسی استاد مطهری(ره) به عنوان فقه سیاسی متعالیه قابل ارائه است و به لحاظ کلامی، استمرار امامت در اندیشه شیعه است و فقیه جامع الشرایط به عنوان نایب امام معصوم(ع)، استمرار امامت را برعهده دارد؛ امام زمان(عج) غایب است اما امامت غائب نیست؛ یعنی امامت در قالب نیابت ادامه پیدا می کند، به لحاظ ساز و کار تحول در اندیشه اصولی در واقع فقه سیاسی متعالیه، فقه سیاسی است که بتواند متناسب با تحولات سیاسی اجتماعی بیرونی، دیدگاه اسلام را ارائه بدهد و استاد مطهری(ره) کسی است که می گوید: «از آغازی که قلم به دست گرفتم، پیوسته به دنبال پاسخ دادن به مسائل روز بودم تا به شبهات و هجمه هایی که نسبت به اعتقاد دینی مطرح می شود پاسخ بدهم»، بنابراین استاد مطهری(ره) در کلی بودن اندیشه اش و در فقه سیاسی نیز، مرزبانی از مکتب اسلام را در نظر داشت.

پاره ای از اظهار نظرهایی که در مورد فقه سیاسی استاد مطهری(ره) صورت گرفته است، نباید به گونه ای باشد که کمبود فرصت او را در تبیین این نظریه را نادیده بگیرد و باید مباحثی که فعلا در آثار ایشان موجود است را تمام یافته تلقی کرد؛ یعنی اگر این استاد، شهید نمی شد، یقینا مباحث دیگری را راجع به تحولات انقلاب اسلامی نیز مطرح می کردند.

-------------------------------------------------

شهید مطهری درصدد احیای اسلام در مقابل تجدد انسان محور و سکولار غرب بوده است

-------------------------------------------------

* آیا فقه شیعه می تواند پاسخگوی نیاز مدرن باشد و آیا لازم است که فقه شیعه با دنیای مدرن مقایسه شود؟ و همچنین آیا فقه سیاسی از نظر شهید مطهری(ره) یک دانش تولید کننده است یا مصرف کننده؟

حجت الاسلام بهروزلک: با توجه به اشتغال و دغدغه های کلانی که شهید مطهری(ره) عنوان می کردند، باید اندیشه سیاسی شهید مطهری(ره) را جستجو کرد و شاید به وسیله شیوه ای که مرسوم است، از فقه سیاسی سخن گفته شود؛ یعنی برگرداندن احکامی که به منابع چهارگانه صادر می شود و شیوه و اسلوب فقهی که از ادله اربعه در بُعد یک حکم بحث می کند، شاید با پایبند بودن به صورت اختصاصی، توقع به جایی نباشد که از شهید مطهری(ره) این گونه طلب شود.

شهید مطهری(ره) در اواخر عمرشان به دلیل سخنرانی ها، همایش ها و نظراتی که در مناظرات اعلام می کردند، یک لایه هایی را در سیاست اسلامی را مطرح کرده اند و شاید آن چیزی را که شهید مطهری(ره) از آن یاد کرده است و دیدگاه های خودش را در آن مطرح کرده است، یک نوع زمینه کلی کلام و اندیشه سیاسی با ترکیبی از مباحث فلسفه سیاسی، مباحث کلام سیاسی و یکسری تحلیل هایی که راجع به تحلیل ماهیت پدیده های اجتماعی است و آن را از یک نوع رویکرد جامعه شناختی مطرح کرده است، بنابراین با نگاه به اندیشه سیاسی شهید مطهری(ره)، او جزء یکی از مصلحان و احیاء گرانی قرار می گیرد که درصدد احیای اسلام در مقابل تجدد انسان محور و سکولار غرب است. بنابراین شهید مطهری(ره)، اندیشه ها و دغدغه های زمان خودش را به نوعی از یک سو، پاسخگویی به شبهات و انحرافاتی که صورت گرفته بود، قرار داد و از سوی دیگر درصدد دوری گزیدن از رویکردهای تحجر گرایانه ای که از زمان، عقب هستند و قادر به فهم نیازهای زمان و عمیق اسلام نیستند.

اگر رویکرد مسئولیت محوری را که شهید مطهری(ره) برای جامعه در کتاب جامعه و تاریخ مطرح کرده است، علاوه بر مسئولیت آحاد و افراد جامعه، هویت جمعی را نیز مطرح کرده است و این نشان می دهد که یک نوع رویکرد اجتماعی وجود دارد.

شهید مطهری با فلسفه کلان اجتماعی خودش، بحث دخالت دین را مطرح می کند و وقتی به کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» شهید مطهری(ره) مراجعه می شود، شهید مطهری(ره) دغدغه ای نسبت به پاسخ این مسئله داشت که چگونه اسلام می تواند، مقتضیات اجتماعی هر زمان را تامین کند و نیز شهید مطهری(ره) در مقابل افرادی از اندیشمندان و مصلحان اسلامی که به نوعی، دلدادگی به غرب نیز دارند، مانند محمد اقبال یا غرب گرایانی که اسلام را به شیوه مارکسیستی یا لیبرالیستی مطرح می کنند، اعلام موضع می کند.

------------------------------------------

از نگاه شهید مطهری نظام اسلامی، نظامی است که فقیه در رأس آن باشد

------------------------------------------

*شأنیت دخالت ولیّ فقیه در حکومت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری(ره) چیست؟

حجت الاسلام لک زایی: عمل و رفتار سیاسی از یک طرف و افکار سیاسی شهید مطهری(ره) از طرفی باید یکدیگر را تکمیل کنند و نباید در تحلیل اندیشه شهید مطهری(ره) مسیری طی شود که به تضاد برسد. بنابراین شهید مطهری(ره) از سوی امام خمینی(ره)، به عنوان عضو شورای انقلاب تعیین شده بود و او درخواست امام خمینی(ره) را پذیرفت.

شهید مطهری(ره) برای دیدن امام خمینی(ره) به فرانسه رفت و از ایشان کسب تکلیف کرد و زمانی که امام خمینی(ره) به ایران بازگشتند، شهید مطهری(ره) ستاد استقبال از امام خمینی(ره) را تشکیل داد و سپس در خدمت امام خمینی(ره) بود و با وارد شدنش به حوزه های مختلف به فعالیت پرداخت و با واردشدن به فضاهای انقلابی بود که به شهادت رسیدند.

بنابراین استاد مطهری(ره) در کنار نقش تئوریکی خود، اقدامات عملی نیز داشت اما با یک فضای عملی باید دید که شهید مطهری(ره) در اندیشه سیاسی خودشان چه مواردی منظورشان بود. آن چیزی که از این مطلب فهمیده می شود این است که امام خمینی(ره) به عنوان رهبر انقلاب و ولیّ فقیه جامع الشرایط خودشان را در سطح یک رئیس جمهور تنزل می دهند و پایین می آورند و شأن امامت و نیابت از امام در فقه و فلسفه و کلام سیاسی شیعه، یک شأن اجرایی در این حد و مقام نیست و در حقیقت شأن و جایگاه اصلی رهبر این است که امت را هدایت کند تا به قرب الهی نیز نائل آیند و در واقع فلسفه دولت در مکتب اهل بیت(ع)، فراهم کردن زمینه های قرب به خدا است و خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» یعنی «و جن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند»، و همچنین خداوند در جای دیگری از قرآن کریم می فرماید: انبیاء برای انسان سازی مردم آمده و مبعوث شدند.

بنابراین وظیفه رهبر الهی این است که به گونه ای امور را پیش ببرد و سازماندهی بکند که امور کشور توسط خود مردم انجام و مدیریت شود. بنابر تعریف استاد مطهری(ره) در کتاب «مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی»، رهبر وظیفه دارد تا انسان را در سه ساحت پشتیبانی کند، البته با توجه به ساحت های وجودی انسان، ابتدا ساحت عقلی مد نظر است؛ یعنی رهبر باید اعتقادات را آن گونه که تحت نظر تعالیم اسلامی است ارائه کند و در نتیجه اعتقادات و باورها، بنیاد یک جامعه نیز می شود.

ساحت دوم مربوط به حوزه گرایش ها می شود و عملکرد رهبری در این حوزه این گونه است که فضائل و رذایل را در یک مجموعه منظم ارائه می کند و این مربوط به ساحت قلب می شود که از آن به عنوان اخلاق نیز یاد می شود. جامعه اسلامی، جامعه ای است که به لحاظ اخلاقیت و گرایش ها، فضیلت محور باشد. سطح سوم مربوط به ظواهر، حواس و رفتارها است و در این سطح، عمده آن چیزی که مورد توجه دین اسلام قرار گرفته است و رهبر وظیفه تبیین کردن آن را به عهده دارد، مربوط به حوزه فقه است و در واقع فقه به رفتارها نظم می بخشد. بنابر این اگر برای هر کدام از این سه سطح، اصطلاحی بخواهد آورده شود، سطح اول، سطح عقلانیت، سطح دوم، سطح فضیلت و سطح سوم سطح شریعت نامیده می شود.

تبیین هایی که استاد مطهری(ره) درباره جمهوری اسلامی در صدا و سیما دارد این است که می فرماید جمهوریت قالب و اسلامیت محتوی است و در واقع استاد مطهری(ره) با ظرافتش، مردم سالاری دینی را از دیگر نظام ها جدا می کند و همچنین نظام های سیاسی را با روش استاد مطهری(ره) در سه گروه می توان آن را طبقه بندی کرد: دسته اول نظام هایی است که نه با خدا و نه با مردم کار دارند، مانند حکومت های دیکتاتوری و استبدادی، دسته دوم حکومت هایی هستند که صرفاً متکی به مردم هستند و کاری به خدا و دین و پیغمبر ندارند و به آنها مردم سالار یا دموکراتیک گفته می شود، دسته و الگوی سوم دسته ای است که با مردم و دین و خدا و پیغمبر کار دارد، اما جایگاهشان متفاوت است یعنی دین تعیین کننده محتوی، رهبری، ایدئولگ است و ایدئولگ کسی است که زمام امور جامعه را بر عهده دارد و سیاست های کلی را تعیین می کند و بر حرکت کلی جامعه اشراف دارد اما از طرفی در یک بخش، شکل و ساختار وجود دارد و این براساس خواست و نظر و بیعت مردم تعیین می شود.

از دیدگاه استاد مطهری(ره) در ساختار حکومت اسلامی یک عنصر غیرقابل تغییر است و آن عنصر رهبری است؛ یعنی نظام اسلامی، نظامی است که رهبر در رأس آن باشد. در زمان پیغمبر(ص) رهبری جامعه بر عهده خودشان است و در زمان امام معصوم(ع) نیز خود امام معصوم(ع) رهبری را بر عهده دارند، اما در عصر غیبت، رهبر، فقیه جامع الشرایط است، اما بقیه عناصر و ساختارها به صورت اقتضایی است؛ یعنی باید متناسب با دستاوردهای بشری نگاه کرد که بهترین ساختار و نیازها چه چیزی است؟ به عنوان نمونه نگاه می شود که سیستم استانداری باشد یا ایالتی و فدرال و همچنین منصب، نخست وزیری باشد یا نباشد که بخواهیم آن را حذف کنیم، یعنی همه اینها اقتضایی است و بر اسا تجارب بشری و مقتضیات زمان و مکان در این بخش ها تصمیم گرفته می شود؛ عنصر رهبری، عنصری غیرقابل تغییر و ثابت است.

------------------------------------------------------------

عده ای به دنبال تحریف اندیشه سیاسی شهید مطهری هستند و وی را مخالف ولایت مطلقه تعریف می کنند

------------------------------------------------------------

* از نگاه شهید مطهری آیا ولایت فقیه انتصابی است یا انتخابی؟

حجت الاسلام بهروزلک: آن چیزی که در سال های 56 و 57 مطرح بوده این است که مردم، انقلاب کردند و عملا رهبری دینی را پذیرفتند و ممکن است که برخی از افراد این اشکال را بکنند که چرا در مبارزه مسلحانه، از اسلام گرایان سرمایه گذاری بیشتری کرده ایم و اما آن چیزی که مهم شمرده می شود این است که مردم به اقبال خودشان، رهبری دینی را پذیرفتند و از میان تمام کاندیده ها و گزینه های مختلف، امام خمینی(ره) به عنوان یک شاخص رهبری مورد اعتبار عمومی قرار گرفتند؛ یعنی آن چیزی که در متن قانون اساسی 58 مطرح شده است، اقبال عمومی مردم است و این اقبال عمومی نشانگر این است که میان رهبری و امت یک نوع هماهنگی و ارتباط بسیار وثیقی وجود دارد و این، اصلی است که تا به حال، رهبر معظم انقلاب به عنوان محبوب ترین شخص در نظارت جمهوری اسلامی ایران است و هیچ تقابلی میان امام خمینی(ره)، ولایت فقیه و مردم رهبری نیست و زمانی تقابل به وجود می آید که یک نوع دوگانگی میان استبداد و دموکراسی با نگاه غربی ایجاد بشود و غربی ها به خاطر نگرش انسان محورانه و سکولاریستی خودشان، ماهیت این حکومت اسلامی را که یک رابطه عاطفی و عقلانی و حتی عاشقانه بین امت و امامت وجود دارد را نمی توانند خوب تصور و درک کنند و قائلند که دموکراسی غربی است یا لیبرالیسمی و اگر این نباشد، حتما استبدادی است در حالی که این طور نیست.

زمانی، فردی به امام خمینی(ره) اشکالی کرده بود و گفته بود که امام خمینی(ره) درباره مطلبی، تناقض آمیز سخن گفته است، اما اشکال از اینجا است که فکر می کنند جمهویت فقط به شکل لیبرال دموکراتیک است، در حالی که این طور نیست و شهید مطهری(ره) در جاهای مختلف، مسئله حاکمیت الهی را نیز مطرح کرده است.

شهید مطهری(ره) یک پایگاهی را پذیرفت که در اسلام، خداوند و اهل بیت(ع) به دلیل اینکه عصمت و اعلمیت دارند و این حق را از جانب خداوند دارند که به عنوان راهنما و امام نصب شوند و عده ای سعی کرده اند که تفسیر خاصی از شهید مطهری(ره) ارائه بدهند، اما عمل منصفانه این است که هر دو بخش از فرمایشات شهید مطهری(ره) نیز در کنار هم قرار گرفته بشود و همچنین زمانی که مقام معظم رهبری نیز مکتب سیاسی امام خمینی(ره) را توضیح دادند، پنج محور را مدنظر قرار دادند، اولین نقش و تأثیرگذاری کلیدی، مردم هستند و بحث اینجاست که آیا مردم در مشروعیت دخالت می کنند یا در اجرا؟ و قرآن کریم تصریح کرده است که امر مسلمانانی که تسلیم خدا و پیغمبر(ص) شده اند، پذیرفته شده است؟

شهید مطهری(ره) در عبارتی تحمیل را نفی می کند و می گوید: نباید ایده ها به مردم تحمیل شود و این باید در حقیقت براساس رضایت مردم باشد.

نتیجه سخن این است که شهید مطهری(ره) الگویی از نظام سیاسی طراحی می کند و در مصداق و اجرا شهید مطهری(ره) قائل است که مردم در انتخابات، حضوری جدی داشته باشند و این همان انتخاب رهبر به وسیله مردم است.

شهید مطهری(ره) بخش سومی را در دو بخش دموکراسی و استبداد ایجاد می کند و آن حکومت جمهوری اسلامی است و در این حکومت، حاکمان توسط خداوند مستقیما یا غیر مستقیم مشخص می شود و مردم نیز در این فضا حاکمان را همراهی می کنند و نقش مردم در مدیریت و اجرائیات بارزتر و شاخص تر خواهد بود.

----------------------------------

شهید مطهری مشروعیت ولی فقیه را از ناحیه خداوند می داند

----------------------------------

* آیا مردم به عنوان جزءالعلة در اندیشه شهید مطهری(ره) که مشروعیت می دهد نه مقبولیت، می توانند دخالت داشته باشند؟

حجت الاسلام لک زایی: در مجموعه فرمایش های استاد مطهری(ره) برای حکومت اسلامی سه رکن را می توان نام برد: رکن اول استحقاق، لیاقت و صلاحیت است، رکن دوم مشروعیت است و مصداق آن در قرآن آمده و بعد از اینکه خدا حضرت ابراهیم(ع) را مورد امتحانات مختلفی قرار داد و حضرت ابراهیم(ع) سربلند از آن بیرون آمد، خداوند به او گفت: الان به مقصد امامت رسیده ای، سپس حضرت ابراهیم(ع) از خداوند سؤال می کند که آیا ذرّیه من نیز شامل این منصب می شوند یا نه؟ سپس خداوند فرمود: «لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ» یعنی عهد من یعنی امامت به ستمکاران نمی رسد.

بعثت در چهل سالگی پیامبر(ص) اتفاق افتاد اما حکومت در 53 سالگی پیامبر(ص) تشکیل شد، یعنی در سیزده سالی که پیامبر(ص) در مکه بودند حکومتی تشکیل نشد و در حقیقت مشکل همان رکن سوم یعنی قدرت است. یعنی رهبر دینی برای تشکیل دادن حکومت باید قدرت تشکیل حکومت را داشته باشد و این قدرت همان عنصر مردمی است. بنابراین علامت قدرت همان اقبال عمومی مردم است و بدون بسط ید و قدرت نمی توان کاری کرد.

مشروعیت از ناحیه خداوند متعال تولید می شود و خداوند گفته است، تکلیف موقعی متوجه انسان می شود که قدرت داشته باشد یعنی اگر مردم از پیغمبر(ص) اقبال نکنند، حکومتی تشکیل نمی شود.

--------------------------------------------

مقام معظم رهبری قائلند که اصول گرایی بدون اصلاح طلبی «دگم اندیشی» است

--------------------------------------------

* علت اینکه «ولایت مطلقه فقیه» مترقی ترین مدل حکمرانی است، چیست؟

حجت الاسلام بهروزلک: انسان ها به لحاظ کلیت خودشان، یک سری نیازها و ویژگی هایی دارند که باید تبیین بشود، و این نیازها باید مدنظر قرار گرفته شود، بحث اینجاست که چه کسی باید این نیازها را تشخیص بدهد؟ و نگرش اسلامی مبتنی بر این اصل است که خداوند به عنوان خالق انسان ها تشخیص کاملی در دین خودش نسبت به تأمین نیازها ارائه کرده است و در واقع اگر ایدئولوژی نظام امامت و مباحث کلامی شهید مطهری(ره) را مدنظر قرار داده شود، می توان استخراج کرد که خداوند بهتر می تواند نیازهای انسان را تأمین بکند.

در حکومت استبدادی، حاکمی که در رأس کار است، تشخیص شایسته ای را اصلا ندارد؛ یعنی آن حاکم یا بر اساس نظامی مورثی به حکومت رسیده است و یا با قدرت خودش؛ و در طول تاریخ دیده شده است که مستبدان، خواسته ها و هواهای نفسانی خودشان را بر دیگران تحمیل می کردند و غالبا نیز با مصالح امت در تعارض و تضاد قرار می گرفت.

مقام معظم رهبری قائلند که اصول گرایی بدون اصلاح طلب دگم اندیشی است و اصلاح طلبی بدون اصول نیز باعث هرج و مرج خواهد شد.

بنابراین مترقی بودن نظام جمهوری اسلامی از این اصل نشأت می گیرد که دارای اصول است و نیز دارای تأمین نگرش های مردم است و ترکیب این دو همان اصل، نظام مقدس جمهوری اسلامی است و یقینا در نظام عالی اسلامی که نظامی مهدوی(عج) نیز است مردم با اراده خودشان سراغ امام زمان(ع) خواهند رفت و درک می کنند که بهترین راه این است که از امام معصوم(ع) تبعیت شود و به گفته امام خمینی(ره) در دموکراسی های غربی ظاهر قضیه مردم هستند اما در پشت صحنه مافیای قدرت هستند که حتی با تبلیغات کاذب نیز، جوهای کاذب را ایجاد می کنند.